Ақын Нұрмағанбет Қосжановтың «Сартай батыр» атты поэмасында мың баланың жасағын басқарған 15 жасар Сартайдың Әбілқайыр хан бастаған қазақ халқының әскерімен бірге Аңырақай шайқасындағы ерлігі баяндалады. Тарихи жырдағы дерекке сүйенер болсақ, Сартай 1710-1711 жылдары дүниеге келген деп топшылауға болады. Сонымен қатар Сартайдың шығу тегін Арал өңірі қазақтарының шежірелік мәліметтерінде ол кіші жүз Әлімұлы тайпасының шекті руына жатқызады. Ақын З.Шүкіровтің жазып қалдырған шежіресінде Жаманақ /Шекті/ Шыңғыс – Жақайым, одан – Ақбура, оның үлкен әйелінен – Абат, кіші әйелінен – Асан. Асаннан үлкен Асан және кіші Асан. Ал кіші Асаннан – Қосқұлақ, одан Байжан. Байжан бидің екінші әйелінен – қолбасшы, би, батыр Сартай шамамен 1711 жылы туып, ұзақ өмір сүріп, 1817 жылдың қыс мезгілінде қазіргі Қызылорда облысы, Арал ауданы (бұрынғы Райым бекінісі жанында) Ақшатау елді мекенінде қайтыс болып, Қазалы ауданында жерленген.

Тәңірберген Дәрменовтың «Мыр­застағы жыр-мұра» кітабындағы ел аузындағы аңызға сүйене жазылған жайт кім-кімді де бейжай қалдырмайды. «Бірде Қосым қожа, Дәулет бақсы және Сартай үшеуі Қызылдың құмында келе жатады. Алдарынан шыға келген ақ қоян жай жүгіріп барып, көрінген бұта түбіне жата кетеді. Ат тізгінін тежеген Қосым қожа: «Менің өлгеннен кейінгі бейітім – анау ақ қоян жатқан жер. Сен, Сартай, оң жағыма, Дәулет, сен сол жағыма жайғасарсың», – депті. «Ау, Қожеке, жер арасы шалғай, мына жерге қалай, кім жеткізеді бізді?» – деген Сартайдың сұрағына «Ештеңе етпес, өзім алдырамын» – деп Қосым қожа жауап қатқан екен.

Дүниеден қайтар сәтінде араздасып-қоштасқан ағайын-туыс, балаларына Сартай: «Мені Қызылдың құмына, Қосым қожаның жанына жерлеңдер», – деп аманат айтыпты. Қыс мезгілі болса керек, әке тілегіне шошына қараған баласына: «Балам, мені Ақбас атанға артып, басын бос қоя бер, межелі жерге сол жеткізер», – деп, сабырмен жауап беріпті. Қыстың саршұнақ аязына қарамастан желе жортқан ақбас атан қаралы топты Қосым қожаның бейітінің жанынан жеткізгеннен күн райы бірден сынып, сіреу қар ери жөнеліпті. Еш қиындықсыз Сартайдың денесін жер қойнауына тапсырып, қайтуға жиналғанда қыс қаһары қайтадан күшіне мінген көрінеді», – дейді қаламгер.

Біреуден біреуге жеткен бұл әңгімені аңыз десек те әруақты бабалар құдіретіне шек келтіріп болмас.