Жасөспірім және жауапкершілік
Қоғам дамуы әрбір адамның өз құқығы мен еркіндігін жүзеге асыра алуы арқылы көрініс табатын болса, оның іргетасы мектептегі құқықтық тәрбиеге қарай қаланады. Жасөспірімдер өз психофизиологиялық қасиеттерінің толық деңгейде дамып-жетілмеуі және тұрақсыздығына байланысты ересектер, тиісті мемлекеттік органдар мен ұйымдардың белсенді, мақсатты және қатаң түрде жүргізілетін қайта тәрбиелеу жұмыстарынсыз өз жүріс-тұрыс әрекетіндегі кемшіліктерді өз бетінше шеше алмайды. Жасөспірімдік дағдарыс - балалық шақтан ересектік өмірге өту шегі. Оған негізгі әсер етуші екі фактор бар. Ересектердің үздіксіз бақылауы, қамқорлығы, ал жасөспірімнің мәселелерін өз бетінше шешуге ұмтылуы сыртқы факторға жатса, ойлағанына қол жеткізе алмау, үлкендерге бағыну, көп жағдайда тыйым көру ішкі факторды сипаттайды.Жасөспірімдер психикасы сәбилер, ересектердікінен де өзгеше. Олар импульсивті, әсерленгіш, қызбалыққа тез түседі, көңіл-күйі тұрақсыз, өзіне сенімсіздік, әрекетінің дұрыстығына жиі күмәндану тән. Бұл сияқты құбылмалы психологиялық қасиеттер – жасөспірімдердің қылмыстық жолға оңай түсуіне себепші.
Әдетте баламен тәрбие жұмысын жүргізу барысында отбасы, мектеп, тіпті, қоғамдық ұйымдарда оларға өмірдің қандай күрделі екендігін, жақсылық пен жамандық араласып, қиындықтар да жиі кездесіп тұратындығы туралы айтыла бермейді. Балалар мен жасөспірімдерді жамандықтан үнемі қорғаштап отыру, өмірде кездесіп отыратын қиындықтар жөнінде сөз қозғамау, жекелеген адамдар тарапынан жасалатын бейморальдық және қоғамқа қарсы әрекеттерді, әділетсіздік пен жалғандықты жасыру оларды өмірден түңілтіп, армандары мен сенімдерінің күйреуіне әкеп соғады. Сондықтан да баланы жай оқытып және тәрбиелеу аздық етеді.
Дәл осы кезеңде жасөспірімдерге психологтың көмегі өте қажет. Сондай-ақ оны өзін-өзі тәрбиелеумен саналы түрде айналысуға үйрету қажет. Ал саналы, позитивті түрде өзін-өзі тәрбиелеу дегеніміз – өмірде алға қойған мақсатына қол жеткізу, моральдық және физикалық күшін, ақыл-ойын дамыту үшін ерікті, белсенді және ғылыми түрде әрекет ету. Жазушы-педагог Ж. Аймауытов: «Баланы тәрбиелеу үшін әрбір ұстаздың өзі тәрбиелі болуы керек. Себебі бала айтып ұқтырғаннан гөрі, көргеніне көп еліктегіш келеді. Солай болған соң балаға не жақсы мінез болсын іспен көрсету керек», – дейді.
Н.ҚҰРМАНАЕВА,
«Жетес би» дәрігерлік амбулатория психологы
