– Обал-ақ, үрімдей жас баланы бура шайнап өлтіріпті, – дегенде шошып кеттім. “Қашан, қалай?” сынды сауалдар еріксіз қойылды.

– Жаңағы клиент мұғалім екен. Содан естідім. Қазір бураның қауіпті кезі ғой. Бәлкім, бала сыртқа шыққанда далада жайылып жүрген бура шапқан болар. Байқамаса, олар осы кезде адамға шабуылдайды, – деп әңгімесін аяқтады.

Жұмысқа келе жатқанымда ұзақ ойға шомдым. Тағы бір болған оқиғаны жол қысқарсын деп үлкен қалаларға пойызға мініп, сапар шеккенде купелес болған Ұлықбек аға айтып берген болатын.

– Қақаған қыс едi. Атыма жаңадан тұяғына таға тағалатқанмын. Ұстаның үйiнен ауылыма жол тартып бара жаттым, ауыл-ауылдарда түнге қарай қоныс сұрап бipталай жерді өткердім. Саймен кетiп баражатқанымда, алыста жотада бураның дауысы естілді. Қарап қалсам, бура берi қарай жүгіріп келеді. Жүйрігімді қамшымен айдап алға қарай шаптым. Бураның бұлай айғырға шабуы бекер болған жоқ, ол өз ұрғашысын қызғанды. Жол қалың қар, атым тағаланған қуып жете алмас деп ойладым. Бірақ бура қуып жетіп аттың артқы бұлшық етiнен тicтеп жұлып алды.

Жануар артқа қарай шегінді, мен қамшымен ұрғылап алға қарай айдадым. Бipнеше минуттан соң тынышталды. Жақын жердегі ауылға келіп, жуан арқанмен байладым. Шөбін берiп, ұйқыға дайындалдым. Түнiмен айғыр жерді теуiп тыныш тұрмады. Кiciнеген, дауысы шығады. Ауыл тұрғыны болған iнiме әңгіменің барысын айттым. Екеуміз жылқы жайын ойладық. “Оның енді кегiн алмай қайтпас”, – дедi ол.

Ертеңіне ұйқыдан таң ата тұрдым да, қораға барсам айғыр жоқ. Жуан арқанды шайнап үзiп, бураның артынан кеткен екен. Басқа атқа мiнiп, iнiшек екеуміз жол тарттық. Мен шын көңіліммен жыладым “қайран айғырым-ай, өлген шығар” деп жанарымнан моншақтап жас ақты. Қанды жердің орнына келсек, айғырым төрт аяқтап талтайып құлауға аз тұр. Үстi қан, жан-жағы қып-қызыл болған қарға толы. Бураның тас талқаны шыққан. Жылқымның тебiciнен мойыны сыныпты, өлiп қалған. Әй, қуанғаным-ай: “жаным-ай, атым-ай” деп қатты қапсыра құшақтап алдым. Сөйтсем атым тағамен тебiciп жаны қалған екен ғой. Бура да, айғырдың етінен жұлып, тicтеп тастапты. Сол күні Алланың өзі жол көрсетіп сәйгүлігімді тағалатып шыққан едім. Аллаға мың да бір шүкір айттым. Кейін жануарым қалпына келді. Бастысы – тipi қалғанына қатты қуанғаным бар, – деді алпысты алқымдаған аға.

Енді осы төрт түліктің бірі адамға неге шабады деген сұрақ туды. Мамандардың айтуынша, бура – айыр түйенің жыныс қуаты жетілген еркегі. Ал біртуар мен қоспақ нардың буралыққа қалдырған еркегін нар бура, таза аруана мен үлектен туғанын үлек деп атайды. Бураны мінезіне қарай да түрліше атаған. Мысалы, жараған бура қаңтардан мамыр айына дейін келеге түседі. Шабынғанда аузынан ақ көбік шашып, тісін қайрап сықырлатады. Артқы тірсегін бүгіңкіреп аяғын талтайтатын көрінеді. Бөксесін шөмейтіп, кеудесін көтеріп, құйрығымен тақымының арасын ерсілі-қарсылы сабалап, айбат шегеді. Аю бура қызыл көз, ызақор, жараған кезде көш жерден салт аттыны қуып адамға түседі. Мұндай кезде оған кісен салады. Тым қауіптілеріне тұмылдырық кигізіледі екен. Жалпы бура кекшіл, оны жәбірлеуге болмайтындығын ескертеді түйешілер.

Дегенмен ауыл арасында осындай қайғылы жағдай орын алғаны өкінішті.