Халқымызда «Еңкейгеннің еңсесін еңбек көтереді» деген қанатты сөз бар. Еңбегі мен еңсесін тіктеп келе жатқан еліміз жылдан-жылға дамып, көркейіп келеді. Сондай сергек серпінмен Сыр өңірі, оның ішінде қазыналы Қазалы ауданының экономикасы да шапшаң ілгері басуда. Оның барлығы – Елбасының салиқалы саясатының жемісі.

Мәселен, Қазалы ауданында жыл басынан бергі өнеркәсіп өнімдерінің көлемі 9,2 млрд тең­гені құрап, 2,9 пайызға артты. Оның ішінде өңдеу өнеркәсібі бо­йынша 8 млрд теңгенің өнімі өндірілді.

Қазіргі таңда ауданда ірілі-ұсақты бизнесін дөңгелетіп отырған 4 075 кәсіпкер бар. Оларда 8 852 адам жұмыс істейді. Бұл аудан бойынша экономикалық белсенді халықтың 24 пайызын құрайды.

Биыл аудан кәсіпкерлеріне қаржы ұйымдары тарапынан 1,5 млрд теңгеден астам несие беріліп, қолдау көрсетілді. Нәтижесінде, жыл басынан бері жаңадан 484 кәсіп­кер тіркеліп, олар 623 адам­ды жұмыспен қамтыды. Бұл өт­кен жылдың есепті кезеңімен салыс­тырғанда 36 пайызға артық.

Осы орайда, Қазалының маң­дай­алды өнеркәсібінің бірі «РЗА» АҚ ірі қара өсіру кешені мен сүт зауытының екінші кезеңін іске асыру арқылы мал басын 1 200 басқа ұлғайтуды жоспарлап отыр. «Сыр Маржаны» ЖШС «Ет консервісін өндіру және шұжық шығару цехы» жобасын жүзеге асыру мақсатында Иран Ислам Республикасы инвестор­ларымен меморандумға қол қойылып, жобаны жүзеге асыру пысықталуда.

Сонымен қатар биыл кәсіп­ке­р­лік­тің дамуына тікелей ықпал етіп отыр­ған «Бизнестің жол карта-

сы – 2020» бизнесті қолдау мен дамытудың бірыңғай бағдарламасы бойынша құны 315 млн теңге болатын 12 жоба екінші деңгейлі банк арқылы қаржыландырылды.

Бүгінде аудандағы «Өндірістік аймақта» 4 жоба іске қосылып, 36 жаңа жұмыс орны ашылды. Бұдан бөлек, жергілікті тауар өндіру­ші­лердің тауарларын делдал­сыз өткізу мақсатында «Қазалы Керуен» Біріккен кәсіпорны» ЖШС «Қалааралық автовокзал құры­лысы» жобасын іске асыруда. Қазір 90 пайызы дайын. Жоба инфра­құрылыммен қамтамасыз еті­ліп, келер жылы пайдалануға беріледі.

Аудан аумағынан 96 шақырымы өтетін «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» көлік дәлізі бойынан сер­вис­тік қызмет көрсету нысан­дарын салуға 5 жер телімі белгіленген. Қазіргі таңда бір нысан пайдалануға беріл­се, екі нысанның құрылысы жүр­гі­зіліп, қалған екеуінің құжат­тары дайындалуда.

Қазалы ауданы – ауыл шаруа­шы­лығына негізделген аймақ. Өңір­дің еңбекқор егіншілері мен диқандары қажырлы жұмыс атқа­рып келеді. Биыл ауданда 9,3 млрд теңгенің ауыл шаруашылығы өні­мі өндірілді. Жыл ішінде салаға 135 млн теңгенің инвестициясы салынды.

Ауылдық округтерде бір жеңнен қол, бір жағадан бас шығарып күн кешкен 38 ауыл шаруашылығы кооперативтері құрылған. Олардың 27-і – мал шаруашылығы, 9-ы – егін шаруашылығы, 1 – мал шар­уа­­­шылығы мен мал өнімдерін өн­діру және 1 – көкөніс өнімдерін өңдеумен айналысады.

Соңғы екі жылда кооперативтер «Ауыл шаруашылығын қаржылай қолдау қоры» АҚ арқылы 467 млн теңге, өңірлік инвестициялық орта­лықтан 32 млн теңге қаржы алып, мал бордақылау жұмыстарын жүргізуде.

Биыл аудан орталығынан құрыл­ған «Бахча» кооперативі Бай­­қоңыр қаласы әкімшілігімен мемо­рандумға отырып, қаладан 7 сауда нүктесін ашып, бақша өнім­дерін өткізді.

Келер жылы 9 кооператив құны 117 млн теңге болатын 9 дана ауыл шаруашылығы техникасы мен құрал-жабдық­та­рын алуды жос­парлап отыр. Осы жылы 17 000 гектар жерге ауыл шаруашылығы дақылдары орналастырылса, егіл­ген 6 700 гектар күріштің әр гек­тарынан 45 центнерден өнім жи­налды. Нәтижесінде, ел қам­ба­сына 30 мың тоннадан астам астық құйылды. «Сыр Маржаны» ЖШС Иран кәсіпкерлерімен мемо­ран­думға отырып, сұранысы жоғары «ТоремХошеми» сортты күрішін келер жылы 150 гектар жерге ұлғайтуды көздеуде. Маши­на-трактор паркі құны 281 млн теңгесі 28 дана ауыл шаруа­шы­лығы техника жабдық­тарымен толықты.

Ауданда төрт түліктің барлық түрінде өсім бар. Қазіргі таңда ауданда 36 115 бас мүйізді ірі қара, 61 869 қой, 46 475 ешкі, 27 435 жылқы, 9 834 түйе және 5 804 құс бар. Негізінен, аудан бойынша барлық мал басының 3,1 пайызы – ауыл шаруашылығы кә­сіпорындарының, 29,1 пайызы – шаруа қожалықтардың, 67,6 пайы-

зы – жеке жұртшылықтың үлесінде.

«Құлан» бағдарламасы 211,3, «Сыбаға» бағдарламасы 61,8 пайызға орындалды. «Алтын асық» бағдарламасы бойынша шар­уа қожалықтары құжаттарын тап­сы­рып, қаржыландыруды күтуде. Бүгінгі күнге дейін 4375,3 тонна ет, 12 564 тонна сүт өндірілген. Бұл өткен жылдың осы кезеңімен салыстарғанда 102 пайызға артық.

Қазалы ауданының жалпы жер көлемі 3 млн 760 мың гектарды құрай­ды. Оның 1 млн 556 гектары ауыл шаруашылығы жерлері болса, бүгінгі күнде 30 пайызы игерілген.

Ауданның жер көлемі ауыл шар­уа­шылығымен айналысуға жеткілік­ті әрі мүмкіндігі де жоғары. Ол үшін ең алдымен, пайда­ла­ныл­май тұрған жерлерге су апару жұмыс­тары жүргізілуде. Биыл облыстық бюджеттен бөлін­ген 79,4 млн. тең­геге аудан аумағындағы 89 ішкі шаруашылық каналы құжат­тандырылды.

Осы бағытта карталық су арық­­­тары мен карталық су тастау (сброс) жүйелерін құжаттандыру жұмыстары да басталды. Бұған облыстық бюджеттен 74,2 млн. теңге бөлінді. Каналдар толық құжат­тандырылып болғаннан ке­йін, оларды аудандық меншіктен рес­публикалық меншікке өткізіп, механикалық тазалау жұмыстары жүргізілмек.

Бұдан басқа, келер жылы мем­лекеттік жер қорындағы 12 мың гектар жерді шаруа қожалықтары мен жеке тұлғаларға аукцион және конкурс арқылы беріледі. Осының барлығы ауданда кәсіпкерлік сала­сы­ның одан ары дамуына мүм­кін­дік береді деп көзделуде.

Қазалы ауданы бойынша тұр­ғын үй сұранысын азайту мақса­тында 5 жаңа қоныстану аймағы иге­рілу үстінде. Өткен айда инфра­құрылыммен қамтамасыз етілген Әйтеке би кенті мен Басы­қара автожолы бағытындағы 56 гектар жер учаскесінен тұрғын үй салу үшін 200 адамға жер учаскелері берілген болатын. Алдағы уақытта қалған 180 және 210 гектар жер учас­келері бойынша тағы 1000-нан астам тұрғынға жер берілмек. Қазір аталған жер учаскелеріне жол салу, элек­трмен жабдықтау, ауызсу­мен қам­ту, газ жүргізу жұмыстары жүруде.

Биыл Қазалы ауданында 4 миллиардтан астам қаржының құрылыс жұмыстары жүргізілуде. Әйтеке би кентіндегі № 216 мек­теп­ке қосымша құрылыстар салу жұмысы, Бірлік, Лахалы, Май­дакөл, Шиелі, Шәкен елді­ме­кен­деріндегі 5 апаттық жағдайдағы мектептер мен Жалаңтөс батыр ауылынан 150 орындық ауылдық клуб құрылысы аяқталып, пай­да­ла­нуға берілді.

Жанқожа батыр ауылында 50 млн теңгеге спорт кешені салынуда. Келер жылы пайдалануға беріледі. Сонымен қатар өткен жылы бас­тал­ған Әйтеке би кен­тін­дегі 150 төсек­тік аудандық ауру­хана Тәуел­сіздік күні мерекесі қар­саңында пайдалануға беріледі.

Келер 2018 жылы да бірқатар құрылыстарды бастау жоспарланып отыр. Әйтеке би кентінен 600 орын­дық мәдениет үйі мен аудан әкімдігінің ғимаратын бастауға 400 млн теңге қаржы бөлінді.

Жаңа тұрғын үй аймақтарын инфрақұрылыммен қамтамасыз етуге 300 млн тең­ге­нің жобасы қолдау тапты. Сон­дай-ақ «Нұрлы жер» тұрғын үй құрылысы бағдарла­ма­сына сәйкес Әйтеке би кентінен 18 пәтерлік 6 жалдамалы көп қабат­ты тұрғын үй құрылысын салу жобасы әзірленді. Құрылыс жұмыстары жүргізіліп, ел игілігіне келер жылы беріледі.

Қазалы ауданының орталығы – Әйтеке би кентіндегі тұрғын үй­лердің 49 пайызы, яғни 3 990-ы көгілдір отын игілігін көріп отыр.

«Су – тіршілік көзі» екені рас. Сыр топырағында су мәселесі өзек­ті тақырыптың бірі болса, оны шешу үшін түрлі жұмыстар жасап жатырмыз. Биыл Қазалы ауданында 14 мың текше метрлік су қоймасы салынды. Қазіргі таңда ау­дан халқы үздіксіз ауыз­сумен қам­тылған. Сондай-ақ «Нұрлы жол» бағдарламасы аясында қазір Әйтеке би кенті мен Қазалы қала­сына ішкі су желісін жүргізу жұмыстары жүргізілуде.

«Жол азабын жүрген біледі» демекші алыс аумақтардағы, елді­ме­кендердегі ағайынның орта­лыққа қатынауына, Әйтеке би кен­ті ішіндегі жолдарды жөн­деуге бел­сене жұмыс істеп келеміз. Биыл Қазалы ауданында барлығы

562 млн теңгеге жол жөндеу жұ­мыстары жүргізілді. Келер жылы жалпы құны 5 млрд 643 млн теңгеге ұзын­дығы 141 ша­қы­рым болатын аудандық ма­ңыздағы автомобиль жолдары мен елдімекен ішілік көшелер ор­­­таша және күрделі жөндеуден өт­пек. Олар: «Қазалы – Қожа-

бақы – Бозкөл – Кәукей», «Өркен­деу елдімекеніне кіреберіс – Жанкент, «Қожабақы – Бекарыстан би», «Басықара – Абай – Өркендеу» аудандық маңыздағы автомобиль жолдары мен Әйтеке би кентінің 68 шақырым болатын 55 көшесі.Сонымен қатар Әйтеке би кенті мен Қазалы қаласы аралығындағы автомобиль жолын қайта жаңғыртуға жоба-сметалық құжаттарын әзірлеп, мемлекеттік сараптамадан өткізу үшін облыстық бюд­жеттен 16,8 млн теңге бөлі­не­ді. Осы авто­мо­биль жолдары бойындағы көпірлерді жөндеу жұмыстары да назардан тыс қалған жоқ. Көптен бері өңірде шешімін күтіп келген маңызды сұрақтың бірі – көпір мәселесі оң шешімін тапты. Өт­кен айда «Әлсейіт» өткеліндегі темір-бетон көпірінің құрылысы басталды. Кө­пірдің жалпы сме­та­лық құны – 2 млрд 791,346 млн тең­ге. Биыл оның құрылысын бас­тау­ға республикалық, облыстық бюд­жет­т­ерден 550 млн теңге бөлінді. Дария­ның арғы бетіндегі 15 мың халық келер жылдан бастап төте жол арқылы аудан орталығына қаты­най­тын болады. Сондай-ақ жақында ғана «Бозкөл – Тасарық» аудандық маңыздағы автомобиль жолының 22 шақырымындағы темір-бетон көпірінің құрылысы аяқталды.

«Қожабақы – Бекарыстан би» аудандық маңыздағы автомо­биль жолының 25 шақыры­мын­дағы темір-бетон көпірін қайта жаңғырту мәселесі де көп ұзамай шешілетін болады.

Қазалы ауданында атқарылып жатқан жұмыстар халықтың әлеу­меттік жағдайын жақсартуға бағыт­талып отыр. Жалпы, жұмыс­сыздық деңгейі 5 пайызды құрады. Жыл басынан бері жұмыс іздеуші ретінде хабарласқан 2 652 адамның 994-і тұрақты жұмысқа орналасты.

Халықты нәтижелі жұмыспен қамтуға жәрдемдесу және азамат­тарды жаппай кәсіпкерлікке ынта­лан­дыру мақсатында биылдан бас­тап жүзеге асырыла бастаған «Нәти­желі жұмыспен қамтуды және жаппай кәсіпкерлікті дамы­ту­дың 2017 – 2021 жылдарға арнал­ған» бағдарламасының бірінші бағыты ая­сында биылға қысқамерзімді қайта даярлау курсына 400 адам оқы­тылса, кәсіптік оқуға 211 адам жолдама арқылы оқу орын­дарына жіберілді.

Біздің қоғамның басты байлы-

ғы – адам және адамның денсаулығы екені рас. Оны айбынды Ата заңы­мыз да айғақтайды. Осы орайда тұр­ғындардың денсаулығы, олар­­дың дұрыс ем алуы – біздің күнде­лікті назарымызда. Қазалы ау­данында тұрғындардың ден­сау­лы­ғын жақсарту күн тәртібінен түскен емес. Ауданда ана өлімі жоқ. Сәбилер шетінеуінің көр­­сет­кіштерінде төмендеу тен­ден­­ция­сы бар. Өткен жылы құры­лы­сы басталған 150 орындық ауру­хана осы айда пайдалануға берілмек. Қазіргі таңда заманауи медициналық құрал-жабдықтармен жабдықтау мәселелері шешілуде. Облыс әкімінің тікелей қолдауымен «Ангио­граф» медициналық аппа­раты алынып, Ресей елінің маман­дарымен келісім жасалынды. Қазір жаңа ғимаратқа қондыру жұмыстары жүргізілуде. Жаңа аурухана жанынан аудандық емхана салу жоспарлануда. 250 адамға арналған емхана құрылысын салу жобасы әзірленуде.

«Спорт – денсаулық кепілі» екендігі шүбәсіз. 80 мыңға жуық халқы бар Қазалы ауданынан шыққан Олимпиада жүлдегері, әлем чем­пионы Марина Вальнова сынды спортшылардың ізінен жас дарынды ұл-қыздар өсіп келеді. Осы орайда ең алдымен, бұқаралық спорттың тамырына қан жүгірту керек.

Дәлірек айтсақ, Қазалы ауда­нында 23 000 адам, яғни халықтың 27 пайызы спортпен тұрақты түрде шұғылданады.

Жыл көлемінде 210 спорттық шара өткізілді. Қазақстан Респуб­ликасының 5 спорт шебе­рі, 15 спорт шеберлігіне үміткер және 16 спортшы І разряд нор­­­мативі орын­далды. Спорт түрлері бойынша об­лыс­тық, рес­публикалық, халық­ара­лық жарыс­тар­дан 22 алтын, 27 күміс, 39 қола медальға қол жеткізілді. Бір спортшы Азия чемпионатының қола жүлдегері атанды.

Қазіргі таңда аудан бойынша 30 жасанды спорт алаңдары бар. Оларды бүгінгі талаптарға сәй­ке­с­тен­діру мақсатында кезең-кезеңімен жаңалау жоспарлануда.

Келер жылы 10 жасанды спорт алаңы жөнделіп, 2 жаңа алаң салын­­бақ. Сонымен қатар орта­лық стадионға қайта жаңғырту жұмыстары жүргізіледі. Қазір Жанқожа батыр ауылында құры­лысы жүріп жатқан 1 спорт кешені келер жылы пайдалануға беріледі.

Қазалы ауданының әкімі