Соттың шешімін орындауға жолдау тәртібі
Фото: arainfo.kzҚұқықтық мемлекеттің басты қағидаларының бірі – сот актілерінің міндетті түрде орындалуы. Сот шешімінің орындалуы – азаматтар мен ұйымдардың бұзылған құқықтарын қалпына келтірудің соңғы әрі маңызды кезеңі. Сондықтан сот шешімін орындауға жолдау тәртібін білу – әр азамат пен заң саласы қызметкері үшін маңызды.
Соттың шығарған шешімі бірден орындалмайды. Ол алдымен заңды күшіне енуі тиіс.
Азаматтық істер бойынша апелляциялық шағым беру мерзімі (әдетте бір ай) өткен соң, егер шағым түспесе, шешім заңды күшіне енеді.
Егер апелляциялық шағым берілсе және жоғары тұрған сот шешімді өзгеріссіз қалдырса, ол да заңды күшіне енген болып саналады.
Тек заңды күшіне енген сот шешімі ғана мәжбүрлі түрде орындатуға жатады.
Сот шешімін орындау үшін алдымен атқару парағы (исполнительный лист) ресімделеді. Атқару парағын сол істі қараған сот береді.
Атқару парағында міндетті түрде мыналар көрсетіледі:
-соттың атауы;
-істің нөмірі мен қаралған күні;
-тараптардың аты-жөні және мекенжайы;
-шешімнің мазмұны (мысалы, қарыз сомасы, мүлікті қайтару, алимент мөлшері және т.б.);
-шешімнің заңды күшіне енген күні.
Бұл құжат – сот шешімін орындаудың негізгі ресми құжаты болып табылады.
Атқару парағын сот өздігінен немесе өндіріп алушының өтініші бойынша сот орындаушысына жібереді.
ҚР «Атқарушылық іс жүргізу және сот орындаушыларының мәртебесі туралы» Заңының 33-бабына сәйкес, өндіріп алушы:
атқару парағын жеке немесе мемлекеттік сот орындаушысына өз қалауы бойынша тапсыра алады;
немесе оны тұрғылықты жері, борышкердің мүлкі бар жері, не жұмыс орны бойынша жолдай алады.
Сот орындаушы атқару құжатын қабылдағаннан кейін атқарушылық іс жүргізуді қозғайды және борышкерге шешімді өз еркімен орындау туралы ескерту жібереді.
Егер борышкер өз еркімен шешімді орындамаса, сот орындаушы мыналарды қолдана алады:
мүлікті тізімге алып, тәркілеу;
банктік шоттардағы ақшаны бұғаттау және өндіру;
жалақыдан немесе табыстан ұстап қалу; борышкердің елден шығуын шектеу және басқа да мәжбүрлеу шаралары.
Осылайша сот шешімінің орындалуы азаматтық айналымда әділеттілікті қамтамасыз етеді және заңның үстемдігін нығайтады.
Сот шешімін орындауға жолдау тәртібі – құқық қорғау жүйесінің маңызды буыны. Сот актілерін орындау арқылы азаматтардың құқықтары қалпына келтіріліп, қоғамда заңға құрмет қалыптасады. Сондықтан әрбір азамат сот шешімін орындау тетігін білуі және қажет болған жағдайда өз құқығын қорғау үшін осы рәсімді тиімді пайдалана білуі тиіс.
Жеңіскүл ҚОНЫСБАЕВА,
Қазалы аудандық соты әкімшісінің
бас маман сот отырысының хатшысы
