Білім беру ұйымдарындағы жабық ауа мен жарықтандыру сапасының санитариялық-гигиеналық бақылауы
Фото: ашық дереккөзден алынды
Қазіргі білім беру жүйесінде оқушылардың денсаулығы мен қауіпсіздігін қорғау – мемлекет үшін стратегиялық маңызға ие міндеттердің бірі. Балалар күнінің басым бөлігін мектеп ғимаратында өткізетіндіктен, оқу кабинеттерінің ауасы, микроклиматы мен жарықтандыру деңгейі олардың денсаулық жағдайына, оқу қабілетіне, назар қоюына және жалпы дамуына тікелей әсер етеді. Осыған байланысты Қазақстан Республикасында мектептердің санитарлық-гигиеналық талаптарға сәйкестігі тұрақты түрде бақылауда ұсталады. Бұл бағытта Ұлттық сараптама орталығының атқаратын жұмысы ерекше маңызды.
Мектеп ішіндегі жабық ауа – бірнеше фактордың жиынтығы: көмірқышқыл газының деңгейі,
шаң-тозаң мөлшері,
микробиологиялық ластану,
температура,
ылғалдылық және желдету сапасы.
Оқушылар көп жиналатын сынып бөлмелерінде CO₂ концентрациясының жоғарылауы, оттегінің жетіспеуі, желдетудің әлсіздігі оқу процесіне кері әсерін тигізуі мүмкін.
Осы себепті Ұлттық сараптама орталығы жыл сайын және жоспардан тыс тексерулер арқылы мектептердің ауасын санитарлық нормаларға сәйкестендіріп отырады. Лабораториялық талдаулар арнайы аккредиттелген әдістер арқылы жүргізіліп, нәтижелері бойынша қажетті гигиеналық кеңестер беріледі.
Метеофакторлар – мектеп ішіндегі микроклиматтың негізгі көрсеткіштері. Бұған ауа температурасы, салыстырмалы ылғалдылық, ауа қозғалысының жылдамдығы, қысым және термиялық жайлылық кіреді. Балалар ағзасы ересектерге қарағанда сыртқы ортаға әлдеқайда сезімтал болғандықтан, микроклиматтың нормадан ауытқуы олардың денсаулығына тез әсер етеді. Мысалы, сыныптағы температура тым жоғары немесе төмен болса, оқушылардың шоғырлану қабілеті төмендейді, шаршағыштық артады, кей жағдайларда тыныс алу жолдарының аурулары жиілейді. Осы себепті Ұлттық сараптама орталығы микроклимат көрсеткіштерін заманауи құралдармен жүйелі түрде өлшеп, оқу орындарында қолайлы ортаның сақталуын қамтамасыз етуге көмектеседі.
Жарықтандыру (освещение) да мектептің санитарлық талаптарында ерекше орын алады. Табиғи және жасанды жарықтың жеткіліксіздігі көздің шаршауына, көру қабілетінің нашарлауына, оқушылардың оқу белсенділігінің төмендеуіне әкеледі. Балалар үшін дұрыс жарықтандыру нормалары нақты белгіленген, мысалы, парталарда түсетін жарықтың күші, көлеңкенің болмауы, жарықтың бағыты және шамдардың жиілігі. Ұлттық сараптама орталығы жарықтандыру деңгейін люксметрлер арқылы тексеріп, оқу кабинеттерінде көзге түсетін жүктемені азайту мақсатында гигиеналық ұсыныстар дайындайды.
Бұл тексерулердің барлығы санитарлық-эпидемиологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету мақсатында жүргізіледі және нәтижелері бойынша мектеп әкімшілігіне нақты нұсқаулықтар беріледі. Егер белгілі бір көрсеткіш нормадан ауытқыса, тиісті шаралар қабылданады: желдетуді күшейту, ауыстыру, шамдарды жаңарту, кабинеттерді қайта жарықтандыру, ауа рециркуляция жүйесін орнату және т.б. Мұндай жұмыстар оқушылардың денсаулығын қорғау үшін ғана емес, оқу процесінің тиімділігін арттыру үшін де қажет.
Ұлттық сараптама орталығы жүргізетін тұрақты бақылау жүйесі мектептерде санитарлық-гигиеналық қауіпсіздікті қамтамасыз етумен қатар, қоғамдық денсаулыққа қатысты ұлттық стандарттардың орындалуын бақылауға мүмкіндік береді. Жабық ауа, метеофакторлар және жарықтандыру – балалардың физикалық және психологиялық жай-күйіне әсер ететін негізгі көрсеткіштер. Сондықтан бұл бағыттағы мониторингтің сапалы жүргізілуі – болашақ ұрпақтың денсаулығын қорғаудың маңызды тетігі.
Қорытындылай келе, мектептердегі ауа сапасын, микроклиматты және жарықтандыруды жүйелі түрде тексеру – тек санитарлық міндет емес, елдің денсаулық саясатының маңызды бөлігі. Ұлттық сараптама орталығының атқарған жұмысы арқылы мектептердегі білім беру ортасы қауіпсіз, денсаулыққа зиянсыз әрі қолайлы болуына жағдай жасалады. Бұл – балалардың жақсы білім алып, дені сау, белсенді ұрпақ болып қалыптасуына тікелей әсер ететін фактор.
Сәуле ҚАРАБАЛАЕВА,
ҚР ДСМ СЭБК «Ұлттық сараптама орталығы» ШЖҚ РМК Қызылорда
облысы бойынша филиалының Қазалы аудандық бөлімшесінің зертхана маманы
