Сандықтың үстінде «Мұнда мәңгілік бақыттың кілті бар» деген жазу жазылыпты. Адамдар сандықты ашып қарағанда, ішінен кішкентай бөтелкелерге құйылған ерекше сусын шығыпты. Сол кезде сандықтың жанынан пайда болған беймәлім дауыс былай дейді:

– Бұл сусын сіздерді шаршаудан, қайғыдан, ауыр жұмыстан құтқарады. Тек бір тамшысын ішу жеткілікті.

Кейбіреулер сусынды ішіп көреді. Басында олар ерекше күшті сезініп, көңіл-күйі көтеріліп, өзін керемет сезінеді. Бірақ уақыт өте келе олардың денесі әлсіреп, көздері күңгірт тартып, ештеңеге зауқы болмай қалады. Олар сусынсыз өмір сүре алмайтындай күйге түседі.

Бұл жағдайды көрген Жасұлан күмәндана бастайды. Ол сусынның сырын білмек болып, сандықты мұқият зерттейді. Жасұлан бөтелкелердің артындағы жазуды байқап қалады: «Қараңғы Көлден жасалған». Бұл елдің тереңінде, орманның ішінде, қара сиқырлы көл барын білдіреді. Жасұлан батылданып, Қараңғы Көлді табу үшін орманға аттанады…

Сынақтар жолы

1-сынақ: Желдің уілі мен қалың тұман

Орманның шетіне жеткенде, қатты жел мен қою тұман пайда болады. Желдің ішінде әлдекімнің уілдеген даусы естіледі:

– Тоқта! Кері қайт! Бұл жолдың соңы – құрдым! – дейді дауыс.

Жасұлан алдымен қорқып қалады, бірақ батылдығын жинап:

– Мен әділдік үшін келдім. Сенің қорқытуларың мені тоқтата алмайды! – дейді. Жел күшейіп, оны артқа итермек болады, бірақ Жасұлан жерден мықтап ұстап, жүрісін жалғастырады. Ол тұман ішінен шыққан кезде ғана, алдынан жарқыраған белгі көрінеді. Белгі оған дұрыс бағытты көрсетеді.

2-сынақ: Сиқырлы ағаштар

Орманның ішінде Жасұланға жолын жауып тұрған алып ағаштар кездеседі. Ағаштардың бұтақтары қимылдап, оның жолын бөгейді. Ағаштар айғайлап:

– Кері қайт! Бізден ешкім өте алмайды!– дейді.

Жасұлан сабыр сақтап, олардың жұмбағын шешуге тырысады. Бір ағаш:

– Бізді адамдар кесіп, орманды құртты. Енді біз ешкімді өткізбейміз! – дейді.

Жасұлан ойланып:

– Сіздер қателесесіздер. Мен орманды құрту үшін емес, адам өмірін құтқару үшін келдім, – деп, қолындағы кішкентай бұлақ суын ағаштардың түбіне құяды. Бұлақ суы ағаштарға жан береді, олар жұмсарып, жол ашады.

3-сынақ:Жабайы қасқырлар тобы

Орманның тереңіне жеткенде, Жасұланның алдынан жабайы қасқырлар шығады. Олар ашулы болып, оны қоршауға алады. Қасқырлардың басшысы:

– Сен неге біздің аймаққа кірдің? Біз бұл жерден ешкімді өткізбейміз! – дейді.

Жасұлан қорыққанын сездірмей, қасқырларға былай деп жауап береді:

– Мен сендерге зиян тигізуге келгем жоқ. Бірақ менің жолымда сендер тұрғаның үшін ғана кедергіге тап болдым. Егер сендер менің орнымда болсаңдар, жақындарыңды құтқару үшін осылай әрекет етер едіңдер.

Қасқырлардың басшысы Жасұланның сабырлы әрі әділ сөздерін тыңдап, ойланып қалады. Ол серіктеріне қарап:

– Бұл адам бізге зұлымдық жасағалы келген жоқ. Оның жолын ашайық, – деп жол береді.

4-сынақ: Қараңғы Көлдегі айдаһар

Қараңғы Көлге жеткенде, көлден үлкен айдаһар шығады. Ол судан бастарын көтеріп, гүрілдеп:

– Мен Қараңғы Көлді күзетушімін. Бұл жерден ешкім тірі өтпейді! – дейді.

Жасұлан қолындағы қылышын көтереді, бірақ ол айдаһардың күшіне жетпейтінін түсінеді. Осы кезде ол ақылмен әрекет ету керектігін ұғады. Айдаһардың айналасында әлсіз тұстарын іздеп, оның көзінен судың жарыққа мұқтаж екенін байқайды. Жасұлан жақын маңдағы үлкен айнадан күн сәулесін көлге түсіреді. Күн сәулесі айдаһарды әлсіретіп, оны бейтараптандырады. Айдаһар жоғалып, Қараңғы Көл қайта тыныштық табады.

Жасұлан көлдің жанынан сусынды бейтараптандыратын шөптерді жинап алады. Ол елге қайтып келіп, адамдарға дәрі дайындап береді. Халық бұрынғыдай денсаулықтарын қалпына келтіріп, зұлым сусыннан толықтай бас тартады.

Оның бұл ерлігі ел ішінде кеңінен таралып, барлық ауылдар Қараңғы Көлдің сиқырлы күшін жоюға белсене кіріседі. Адамдар табиғатқа қамқорлық жасап, өз өмірлерін шынайы еңбек пен татулық арқылы жақсартуды үйренеді. Ал Жасұлан батыр атанып, халықтың сүйікті басшысына айналады. Адалдық пен батылдық зұлымдықты жеңудің ең мықты қаруы болып қала бермек.

Қызылорда облысы

Қазалы ауданы

Қожабақы ауылы

№25 орта мектепің 11 сынып оқушысы