Кассациялық соттардың жұмысы

Фото: ашық дереккөзден  алынды

Құқықтық мемлекет құрудағы ең маңызды институттардың бірі – сот жүйесі. Сот билігінің тиімділігі азаматтық, әкімшілік және қылмыстық істер бойынша әділ шешімдердің уақытылы әрі заңға сай шығарылуына байланысты. Осы тұрғыда кассациялық соттар ерекше рөл атқарады. Олар төменгі сатылы соттардың шығарған шешімдерінің заңдылығын қадағалап, сот тәжірибесінің бірізділігін қамтамасыз етеді.

Кассация – сот актілерінің заңдылығын тексеруге бағытталған жоғары сатыдағы сот бақылауы. Бұл кезеңде іс бойынша дәлелдемелер қайта қаралмайды, оның мән-жайы қайта зерттелмейді. Кассациялық соттың басты міндеті – төменгі сатыдағы соттардың:

құқық нормаларын дұрыс қолданған-қолданбағанын,

іс жүргізу тәртібінің бұзылуын,

материалдық құқық нормаларын бұрмалау не дұрыс түсіндірмеу жағдайларын анықтау.

Осылайша, кассация сот қателіктерін түзететін, сот тәжірибесін стандартизациялайтын әділдік кепілі болып табылады.

Қазақстанның сот жүйесінде кассациялық сатыны:

Жоғарғы Соттың кассациялық алқасы,

облыстық және оған теңестірілген соттардың кассациялық алқалары құрайды (Қазақстандағы нақты құрылым өзгерсе – оны да қосып бере аламын).

1. Төменгі сатыдағы соттардың шешімдері мен үкімдерінің заңдылығын тексеру.

2. Сот актісін өзгерту немесе күшін жою.

3. Қайта қарауға жіберу туралы қаулы шығару.

4. Құқық нормаларын қолдану бойынша түсіндіру сипатындағы қағидалар қалыптастыру.

Кассациялық сатыға жүгіну тәртібі

Кассациялық шағым немесе наразылық беру үшін:

1. Апелляциялық сатыдан өту қажет (кейбір ерекше жағдайларды қоспағанда).

2. Шағым белгіленген мерзімде, заңда көрсетілген талаптарға сай болуы тиіс.

3. Шағымда нақты заң бұзушылықтар көрсетілуі қажет

Кассациялық сот шағымды қағаз жүзінде ғана емес, электрондық форматта да қабылдайды, бұл халыққа қолжетімділікті арттырады.

Кассациялық соттардың жұмысының ерекшеліктері

Дәлелдемелер қайта зерттелмейді, сол арқылы сот талқылауы қысқа мерзімде өтеді.

Шешім шығару барысында тек заң нормаларына талдау жасалады.

Сот тәжірибесінің бірізділігін қалыптастыру үшін нормативтік қаулылар қабылдануы мүмкін.

Кассациялық соттардың шешімдері құқықтық жүйеге бағыт-бағдар береді және алдағы істерге үлгі болады.

Кассациялық соттардың маңызы

Кассациялық саты:

азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғауға,

сот қателіктерін дер кезінде түзеуге,

заңдарды дұрыс әрі біркелкі қолдануға,

сот жүйесіне деген сенімді

Кассациялық соттар – әділ сот төрелігінің маңызды буыны. Олар сот жүйесіндегі заңдылықтың сақталуын қамтамасыз етіп қана қоймай, құқықтық саясаттың жетілдірілуіне де әсер етеді. Осы институттың тиімді жұмысы – құқықтық мемлекет дамуының басты көрсеткіштерінің бірі.

Бертай Серік Мұратбайұлы, 

Қазалы аудандық сотының судьясы