Енді сыртқа 500 мың теңгеден астам ақша аударғандар күдікке ілігеді
Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі бақылауды күшейтуде.
Фото: canva.comМұны қылмыспен, соның ішінде интернет-алаяқтарға өз есепшоты арқылы құрбанның ақшасын шетел асыруға көмектесетін дропперлермен күрес үшін қажет деп түсіндірді.
"Жоба Заңдылықты, құқықтық тәртіпті және қылмыскерлікке қарсы күресті қамтамасыз ету жөніндегі үйлестіру кеңесінің 2024 жылғы 26 желтоқсандағы отырысы Хаттамасының 6-тармағын іске асыру мақсатында әзірленді. Құжат қаржы нарығында құқыққа қарсы іс-қимылдар мен дропперлікке, сондай-ақ сірткінің заңсыз айналымына, қаржы пирамидаларының қызметін ұйымдастыруға, онлайн, интернет-казиноға жол бермеу және барынша азайту бойынша қосымша бақылау шараларын енгізуге бағытталған", – деп түсіндірді Мәдина Әбілқасымова басқаратын ведомство.
Осы мақсатта Мәдина Әбілқасымова қол қоятын "ҚР кейбір нормативтік құқықтық актілеріне банктік қызметті реттеу мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі басқармасы Қаулысының жобасы әзірленді.
Оған сәйкес, қазақстандықтардың интернетте, маркетплейстерде және басқасында 500 мың теңгеден асатын барлық сатып алулары, сондай-ақ шетелге ақша аударылымдары күдікке ілігеді, ол туралы банктер құзырлы органдарға хабарлауға міндетті болады.
Мысалы, "Туристік Қамқор" туристік корпоративтік қорының дерегінше, 2024 жылы 1,2 миллионға дейін қазақстандық шетелде демалып қайтқан. Бұл ретте саяхаттың орташа құны 1 миллион теңгеден асқан. Олардың үлкен бір бөлігі қонақ үйлердегі бөлмені онлайн брондау сервистері арқылы өз бетінше жалдады.
Сондай-ақ, қазақстандықтар мысалы, кез келген елдегі Duty Free-де мың доллар және одан көп қаржыға картамен, қолма-қол ақшасыз сауда жасаса, онысы да мемлекеттің сезігін туғызатын болады.
Демек, осы қаптаған адамдар күдікке ілігуі, тиісінше, олардан сонша ақшаны қайда жұмсағанын дәлелдеу талап етілуі ғажап емес.
"ҚЖ/ТҚ тәуекелін арттыратын банк қызметтері (өнімдері), сондай-ақ оларды ұсыну тәсілдері мыналарды қамтиды, бірақ олармен шектелмейді: 15) жеке тұлғалардың 500 000 теңгеден астам сомаға трансшекаралық төлемдері және ақша аударымдары", – делінген жаңа қаулы жобасында.
Бұл дегеніміз, жарты миллион теңгеден (1 мың доллардан) асатын жеке тұлғалардың халықаралық төлемдері мен ақша аударымдары "қаржыны жылыстату" (ҚЖ немесе отмывание доходов) және "терроризмді қаржыландыру" (ТҚ) қаупінің жоғары факторы болып есептеледі.
Өз кезегінде банктер де шетелге ірі ақша аударушы адамға қатысты қосымша тексеру жүргізуі, оның транзакциясын "күдікті" санатына жатқызуы, тиісінше, бұғаттап тастауы мүмкін.
Бұл ретте алаяқтықпен, қылмыстық лас қаражатты заңдастырумен, лаңкестікті қаржыландырумен күресті алға тартып, Қаржы нарығын реттеу агенттігі ұсынып отырған жаңа шаралардың тізімі ұзын және келісіні қамтиды (бірақ олармен шектелмейді):
- банктің ішкі бақылау қағидаларында айқындалатын жаңа және дамып келе жатқан технологиялар сияқты жаңа, сондай-ақ іс жүзінде бар өнімдерге жаңа тетіктер беруді қоса алғанда, жаңа өнімдер және жаңа іскерлік тәжірибе;
- клиенттерге дербес банктік қызмет көрсету;
- банк шотын пайдаланусыз ақша төлемі және (немесе) аударымы;
- сауданы қаржыландыру;
- сейфтік операциялар (сейфтік жәшіктерді, шкафтарды және бөлмелерді жалға беруді қоса алғанда, құжаттандырылған нысанда шығарылған бағалы қағаздарды, клиенттердің құжаттары мен құндылықтарын сақтау);
- мүлікті сенімгерлік басқару;
- халықаралық нарықтарда брокерлік қызмет көрсету;
- кастодиандық қызмет көрсету;
- егер эмитент банк тиісті электрондық ақша жүйесінің операторы болып табылмайтын жағдайда электрондық ақша;
- алдын ала төленген төлем карточкалар;
- корпоративтік төлем карточкалары;
- чектер, оның ішінде жол чектері;
- шетелдік қаржы ұйымдарының шоттары;
- қолма-қол шетел валютасын айырбастау пункттері арқылы сатып алу, сату, айырбастау бойынша операциялар;
- жеке тұлғалардың 500 000 (бес жүз мың) теңгеден астам сомаға трансшекаралық төлемдері және (немесе) ақша аударымдары.
"Жобада клиенттерге онлайн қызмет көрсету кезінде "Know your customer" (өзіңнің клиентіңнің кім екенін біл!) қағидатының сақталуын бақылауды қатаңдату мақсатында бұдан былай мынадай қосымша бақылау шараларын енгізу көзделеді. Біріншіден, клиенті ұялы телефонының нөмірін ауыстырғысы келсе, сондай-ақ жаңадан іскерлік қатынастарды орнату кезінде банк биометрияны міндетті түрде қолдана отырып, өз клиентін міндетті түрде қос факторлы идентификациядан өткізеді", – деп түсіндірді Агенттік төрайымының бірінші орынбасары Нұрлан Әбдірахманов.
Екіншіден, барлық банктерге әрбір клиенттің өзінің барлық шоттары мен карточкаларын "электрондық Үкімет" веб-порталында өз атына ресми тіркелген жалғыз бір абоненттік мобильді нөміріне байлауын (привязка) бақылау жүктеледі.
Егер мобильді телефоныңыз Мобильді азаматтар базасында (МАБ) тіркелмесе, оған жүктеген банк қосымшасы жарамсыз болады.
Үшіншіден, Қазақстан халқы мобильді қосымшаны банк анықтаған бір ғана абоненттік құрылғы арқылы пайдалануға тиіс болады.
Төртіншіден, банктерге 18 жастан 21 жасқа дейінгі клиенттермен қашықтан немесе өкіл арқылы қандай да бір іскерлік қатынастар орнатуына, төлем карточкаларын шығаруына, қайта шығаруына енді тыйым салынады. Міндетті түрде банкке өзі келуге тиіс.
Бесіншіден, әрбір қазақстандықтан әр банкте бір ғана карточкасының болуы талап етіледі. Егер қандай да бір клиент өз атына біреуден артық төлем карточкасын (жәрдемақылар үшін арнайы шоттар бойынша төлем карточкаларын, балаларға арналған карточкаларды және қарыздарға қызмет көрсету үшін кредиттік карточкаларды қоспағанда) рәсімдеткізсе, онда бұдан былай банктер ол есепшот бойынша ақшаның қозғалысына мониторинг жүргізеді. Ол шоттан қайда, не мақсатпен ақша аударылғанын бақылайды.
Егер ақша аударылған нысан "карточканы шығару кезінде клиент көрсеткен нысаналы мақсатқа" сәйкес келмесе, "операцияларға терең мониторинг жүргізіледі". Клиентті шақырып алып, тергеуі де мүмкін.
Алтыншыдан, құзырлы органдар енді ата-аналардан немесе өзге де қамқоршыларынан 14 жастан 18 жасқа дейінгі клиенттің операцияларын тексеріп, верификациялауды талап етеді. Тиісінше, айталық, бала заңсыз ұйымға не тұлғаға донат жасаса, сол үшін ересектер жауап беретін болады.
Жетіншіден, банктер клиенттерді сәйкестендіру процесінде пайдаланған фотосуреттер мен видеоларын міндетті түрде және кемінде 5 жыл сақтауға міндеттеледі.
Бұдан бөлек, Қаржы нарығын реттеу агенттігі басшылығының хабарлауынша, келесі тұлғалар да күдікке ілігеді және олар бойынша банктер күшейтілген мониторинг-тексеру жүргізеді:
- әртүрлі банктер шығарған 5 төлем карточкаларының иелері (тиісті ақпарат Ұлттық банктің Антифрод-орталығының Бірыңғай карточкалық базасынан алынады);
- шекаралас аудандарда, әсіресе, Абай, Атырау, БҚО, Ақтөбе, Қостанай, СҚО, ШҚО, Павлодар облыстарының РФ-пен шектесетін аудандарында басып шығарылған төлем карточкаларын ұстаушылар;
- тұруға ықтиярхаты немесе тұрақты тұруға рұқсаты жоқ шетелдіктер;
- ресми кірістері, төлемдері болмағанымен карта ашқызған, елішілік және трансшекаралық аударымдар жүргізумен айналысатын 14-25 жас аралығындағы клиенттер;
500 мың теңгеден астам сомаға трансшекаралық төлем жасайтын немесе ақша аударатын барлық қазақстандықтар.
