Жасанды интеллект һәм жаңа журналистика

Әлемдік газеттердің күнделікті жұмы­сында жасанды интеллекттің әсері барған сайын айқындалуда. Бұл әсіресе автоматтандыру мен деректерді талдауда үлкен рөл атқарады. Ақпаратты жылдам жинау, өңдеу және тұтынушыларға жеткізу процесі дәстүрлі түрде адамның қолымен жасалған жұмысты алмастырады. Әсіресе соңғы жылдары әлемдік басылымдар өз мақалаларын жазу, жаңалықтарды жариялау, оқырмандардың сұраныстарына жауап беру үшін жасанды интеллект технологияларына жүгінуде. Жасанды интеллект негізіндегі алгоритмдер мен деректерді талдау жүйелері газеттерге ақпаратты өңдеуде тиімділік пен жылдамдық береді. Атап айтқанда, газет саласында жасанды интеллекттің қолданылуы екі негізгі бағытта дамып келеді. Олар контент өндірісі мен оқырмандармен байланыс. Контент өндірісіндегі жасанды интеллект дегеніміз не?

Газеттер мен жаңалықтар порталдары ЖИ технологиясын пайдалану арқылы ақпаратты жинауды, сұрыптауды және жариялауды оңтайландыруда. Генеративті жасанды интеллект жүйелері, мысалы, GPT-3 және оның алдыңғы нұсқалары, жазушыларға мәтіндер жазуда көмек береді. ЖИ технологиясы, ақпаратты жинау және жазу үшін алгоритмдер мен деректерді талдауды қолдана отырып, журналистерге үлкен көлемдегі ақпаратты жылдам өңдеуге мүмкіндік береді. Бұл үрдіс әсіресе жаңалықтардың жылдам әрі тұрақты түрде жаңартылуы қажет болғанда тиімді. Мысалы, АҚШ, Ұлыбритания, Қытай сияқты дамыған елдерде қолданылатын AI құралдары үлкен көлемдегі ақпаратты жинап, оларды оңтайлы түрде топтастырып, жаңалықтар мақалаларын қысқа мерзімде әзірлеуге мүмкіндік береді. Бұл тек жаңалықтарды жедел жариялау ғана емес, сонымен қатар жаңалықтарға арналған қысқаша шолуларды құруға да көмектеседі. Бұған мысал ретінде американдық The Washington Post газетінің Heliograf атты автоматтандырылған жүйесін келтіруге болады. Heliograf жаңалықтарды жазуда қолданылатын арнайы алгоритмге ие, ол деректерді жинап, оларға негізделген мақала жазып шығарады. Ал оқырмандармен байланыс және тұтынушы тәжірибесіне ойыссақ.

Жасанды интеллекттің газеттер мен жаңалықтар платформалары үшін екінші маңызды қолданылу саласы – оқыр­мандармен байланыс. ЖИ жүйелері оқыр­мандардың қызығушылықтары мен қажет­тіліктеріне негізделген жеке ұсыныстар мен мазмұнды ұсынады. Мәселен жаңалықтарды реттеу, жаңа контентті ұсыну, сондай-ақ оқырмандардың сұрақтарына жауап беру үшін чат-боттар мен виртуалды көмекшілер қолданылады. The New York Times және The Guardian сияқты ірі басылымдар өздерінің веб-сайттарында оқырмандарға жеке жаңалықтар ағынын ұсыну үшін жасанды интеллект қолданады. Бұл арқылы газеттер аудиториясының назарын тарту, оқырмандардың адалдығын арттыру және тұрақты оқылымды қамтамасыз ету мүмкіндігіне ие.

Жасанды интеллект жүйелері жеке қызығушылықтарды ескере отырып, мақа­лалар мен жаңалықтар бойынша алгоритм­дер арқылы арнайы ұсыныстар жасап, оқырмандарға мазмұнды нақты әрі қызықты түрде ұсынады. Сонымен қатар, газеттер мен жаңалық порталдарының әлеуметтік медиа платформаларымен байланысы да ЖИ-дің көмегімен жүзеге асады. ЖИ оқырмандардың пікірлерін, реакцияларын және тіпті эмоцияларын бақылай отырып, мазмұнды жетілдіруге көмектеседі.

Деректерді жинау мен оларды талдауда жасанды интеллект маңызды рөл атқарады. Жиі жаңартылатын ақпараттар, статистикалық деректер және оқырмандардың пікірлері сияқты үлкен көлемдегі мәліметтерді өңдеу үшін ЖИ технологиялары газеттерге үлкен артықшылықтар береді. Журналистер мен редакторлар ақпаратты жылдам алып, осы деректерді негізге ала отырып, мақалалар мен репортаждарды түзету, жаңа тақырыптар бойынша зерттеу жұмыстарын жүргізу мүмкіндігіне ие болады. Бұл үдеріс әсіресе саяси, экономикалық және әлеуметтік жаңалықтарды талдауда маңызды. Жасанды интеллекттің арқасында журналистер оқырмандарға дәлірек және егжей-тегжейлі ақпаратты ұсынып, әртүрлі дереккөздерден алынған мәліметтерді салыстыра алады.

Интеллекттің газет саласына енуі бірқатар этикалық мәселелерді де туғызады. Мәселен, ақпаратты тексеру, жалған ақпарат тарату және алгоритмдер арқылы жасалған материалдардың дұрыстығы туралы сұрақтар туындауы мүмкін. Сонымен қатар, жеке деректер мен құпиялылықтың сақталуы да үлкен алаңдаушылық тудырады.

Журналистика саласында ЖИ техноло­гияларының қолданылуы жасанды жаңалық­тардың немесе манипуляцияланған контент­тің таралуына әкелуі мүмкін. Сондықтан газеттер мен ақпараттық платформалар жауапкершілікпен жұмыс істеп, этикалық стандарттарға сай жұмыс істеу үшін жаңа ережелер мен басқару жүйелерін енгізуге міндетті.

Қазақстандағы газеттер мен ақпараттық алаңдарда жасанды интеллекттің дамуы соңғы жылдары біртіндеп байқалып келеді. Әсіресе цифрландыру мен жаңа технология­лармен байланысты өзгерістер ақпараттық секторға едәуір әсер етті. Бірақ бұл үдеріс әлі толық қалыптасып, кеңінен тарала қойған жоқ. Дегенмен, Қазақстанда ЖИ технологияларының газеттер мен медиа саласындағы қолданылуы бірқатар маңызды аспектілерде дамып келеді.

Елдегі газеттер мен жаңалық порталдары ЖИ құралдарын ақпаратты өңдеу және жаңа контент жасау үшін қолдана бастады. Ірі жаңалық порталдары мен онлайн-ресурстар деректерді жылдам жинау және ақпараттық шолулар жасау үшін автоматтандырылған жүйелер мен алгоритмдерді пайдаланады. Жасанды интеллекттің арқасында бұл ресурс­тар оқырмандардың сұраныстарына нақты жауап ұсына алады. Мәселен, қазақстандық ірі ақпараттық агенттіктер мен газеттер өз мақалаларын жазуда және жаңалықтарды жариялауда автоматтандырылған жүйелер мен деректерді талдау құралдарын қолдануға тырысады. Бұл арқылы ақпараттық материалдарды тез арада дайындап, жариялауға мүмкіндік беріледі.

Қазақстандық газеттер ЖИ негізіндегі контент жасауда да біршама тәжірибе жинақтауда. Кейбір басылымдар мен онлайн-журналдар жаңалықтарды жасау үшін деректерді талдау жүйелерін қолданады. Бұл әсіресе жаңалықтар мен ақпараттарды жиі өзгертіп отыруды талап ететін салада тиімді. Газеттердің басым көпшілігі арнайы бағдарламалар арқылы оқырмандарға ұсынатын контентті, оның ішінде экономикалық, саяси және әлеуметтік жаңалықтарды алдын ала жүйелеп, топтастырып, оларды уақытында жеткізеді.

Мысал ретінде «ҚазТАГ» ақпараттық агенттігін және басқа да қазақ тіліндегі жаңалықтар порталдарын айтуға болады. Олар өздерінің сайттарында деректерді өңдеуде белгілі бір автоматтандырылған жүйелерді пайдаланады.

Қазақстанда газеттер ЖИ арқылы оқыр­мандармен өзара әрекеттесуді жақсартуға ұмтылуда. Жасанды интеллекттің көмегімен газеттер өз оқырмандарына жеке ұсыныстар жасап, олардың қызығушылықтары мен қажеттіліктерін ескеретін контент ұсынуды мақсат етеді. Әсіресе интернет-ресурстар мен әлеуметтік медиа платформалары арқылы оқырмандарға жаңалықтар топтамаларын, мақалаларды және арнайы ұсыныстарды ұсы­нып отыр.

Қазақстандағы кейбір ірі порталдар мен жаңалықтар сайттары чат-боттарды енгізуде. Бұл чат-боттар оқырмандардың сұрақтарына жауап беріп, сайттағы материалдар бойынша ақпарат ұсынады. Осылайша, газеттер мен порталдар оқырмандардың белсенділігін арттырып, қарым-қатынасын жақсартып отыр.

Жасанды интеллекттің екінші үлкен қолданылу саласы – деректерді талдау және аналитика. Қазақстандағы газеттер мен жаңалық агенттіктері ақпаратты жылдам жинау үшін үлкен деректерді пайдаланып, оларды өңдеуде ЖИ жүйелерін қолдануда. Әсіресе саясат, экономика және әлеуметтік саладағы жаңалықтар үшін бұл әдіс тиімді. Деректерді талдау арқылы басылымдар жаңа тақырыптарды көтеруге, оқырмандардың назарын аудартуға және актуальды мәселелерді жариялауға тырысады. Мысал ретінде Tengrinews.kz, Kazinform сияқты жаңалық порталдарының ақпаратты талдаудағы жаңа әдістерін келтіруге болады. Олар ақпаратты жинап, оны өңдеу үшін цифрлық құралдар мен аналитикалық платформаларды белсенді қолданады.

Жасанды интеллекттің қолданылуы журна­листика саласында белгілі бір эти­калық мәселелерді тудыруы мүмкін. Авто­маттандырылған жүйелердің жазған мәтіндері мен жаңалықтардың дұрыстығы, адами бақылаудың болмауы сияқты мәселелер бар. Қазақстандағы газеттер ЖИ арқылы ақпаратты өңдеу кезінде платформалардың этикалық жауапкершілігіне назар аудару керек. Әсіресе жалған ақпарат пен манипуляцияның алдын алу қажет. Бұған байланысты Қазақстанда жасанды интеллект қолдану бойынша ережелер мен заңдар әзірлеу мәселесі де күн тәртібінде тұр. Мұндай мәселелерді шешу үшін елде медиа және ақпараттық заңнамаларға өзгерістер енгізу қажет болуы мүмкін.

Қазақстандағы газеттер мен ақпараттық алаңдарда жасанды интеллекттің қолданылуы әлі де даму кезеңінде. Бірақ қазір бұл технологиялар ақпараттың жылдамдығы мен тиімділігін арттыруға көмектесіп, жаңалықтар саласында жаңа мүмкіндіктерді ашады. Болашақта ЖИ технологияларының арқасында қазақстандық медиа саласы жедел әрі интерактивті контент ұсынуды жалғастырады. Бірақ бұл өзгерістерді этикалық және заңды тұрғыдан дұрыс реттеу маңызды болып қала береді.

Түйін: Жасанды интеллект – жаһандық өзгерістің таңғажайып құралы. Ал оның әлемдік газеттер мен жаңалық платформаларына берер әсері көп. Әрі келешегі кең. Журналистика саласында ЖИ құралдарының қолданылуы ақпаратты жинау, өңдеу және тарату үрдістерін айтарлықтай жылдамдатып, оларды әлдеқайда тиімді етуге мүмкіндік береді. Алайда бұл технологияның бірқатар этикалық мәселелері мен қауіптері де бар екенін ұмытпаған жөн. Жасанды интеллекттің дамуы болашақта журналистика мен баспасөз саласын түбегейлі өзгертуі мүмкін. Бірақ бұл өзгерістер жауапкершілік пен бақылауды қатаң талап етеді.