Қазақстанда сауда саясатының тұжырымдамасы бекітілді

Фото: pexels

Сауда саласы Қазақстан экономикасында шешуші рөл атқарады. Статистика деректері бойынша 2024 жылы сауда саласында 1,5 млн-нан астам адам жұмыс істеді, бұл елдегі барлық жұмыспен қамтылғандардың 16,6%-ын құрайды. Соңғы он жылда осы салада 228 мың жаңа жұмыс орны құрылды.

Сондай-ақ, 2024 жылы сауда саласы секторында 806,4 мың бизнес-субъект тіркелген, олардың үлесі Қазақстандағы барлық кәсіпорындардың 35,6%-ын құрайды.

Қазақстанның 2030 жылға дейінгі сауда саясатының миссиясы – барлық қатысушылар үшін қолайлы жағдайларды қамтамасыз ететін ішкі және сыртқы саудада өнімді өндіру, сақтау және өткізу кезеңдері арасында тұрақты байланыстар құру:

тұтынушыларға - қолайлы форматтағы әділ бағамен отандық және халықаралық тауарларға қол жеткізу арқылы;

өндірушілер - болжамды және тиімді тарату арналары арқылы;

сауда субъектілері - сұраныс пен ұсыныс арасындағы байланыстырушы рөл атқара отырып, бизнесті жүргізу және дамыту үшін заңды және ыңғайлы жағдайлар арқылы.

Тұжырымдама сауданы дамытудың жаңа тәсілін белгілейді – сауданы өзіндік, өзіне тән басымдықтар мен сын-қатерлер жиынтығымен экономиканың толыққанды, дербес саласы ретінде тұтас қарау.

Бұл ретте сауданы дамытудың негізгі мақсаттары елдің және оның азаматтарының – тұтынушылардың, қызметкерлер мен кәсіпкерлердің экономикалық мүдделерін қорғау және ілгерілету болып табылады.

Тұжырымдаманың стратегиялық көзқарасы мен мақсаттарына қол жеткізу үшін келесі бағыттарға назар аудару қажет:

қазіргі заманғы сауданың экожүйесін қалыптастыру, ағарту және сауда саласының өнімділігін арттыру;

отандық өндірістің өсуі және экспортты ілгерілету үшін жағдайлар жасау;

тұтынушылардың құқықтарын жан-жақты қорғау, тауарлар мен қызметтердің қауіпсіздігін, сапасын арттыру.

Қазіргі заманғы сауданың экожүйесін қалыптастыру сауданы цифрлық трансформациялауды, заманауи және ұйымдасқан форматтарды дамытуды, ЖИ негізінде инновациялық технологиялар мен аналитиканы енгізуді көздейді.

Негізгі бағыттарға мыналар жатады: тауарларды таңбалау мен қадағалаудың ашық жүйесін құру, нарықтар мен көтерме сауданы цифрландыру, Ақпараттық жүйелерді интеграциялау, электрондық және биржалық сауданы нығайту, франчайзинг пен кооперативтерді дамыту. Бұл шараларды іске асыру сауданың бәсекеге қабілеттілігін арттыруды, тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің сапасын арттыруды, сондай-ақ кәсіпкерлер мен экспорттаушылар үшін мүмкіндіктерді кеңейтуді қамтамасыз етеді.

Сауданың цифрлық трансформациясы.

Биржалық сауданы дамыту.

Электрондық сауданы дамыту. Атап айтқанда, жеке заң қабылданады.

Қазіргі заманғы сауда форматтарын дамыту (сауда желілері, шағын форматтар, нарықтар, стрит-ритейл және т.б.).

Отандық өндірісті дамытуға жәрдемдесу сауда саясатының негізгі бағыттарының бірі болып табылады және өзара байланысты екі стратегиялық міндетті қамтиды: ішкі нарықты қорғау және қосылған құны жоғары экспортты ілгерілету.

Бұл саясат дәстүрлі "сатып алу-сату" моделінен "өнім-сату" моделіне көшуге бағытталған, бұл ішкі нарықты сапалы отандық өнімдермен қанықтырып қана қоймай, шикізаттық емес экспорттың айтарлықтай өсуін қамтамасыз етеді.

Нәтижесінде сыртқы сауда балансының құрылымдық трансформациясы, экспортқа қосылған құны жоғары өнім үлесінің ұлғаюы және импортқа тәуелділіктің төмендеуі күтіледі.

Ішкі нарықты қорғау (кедендік-тарифтік және тарифтік емес құралдарды қолдану кеңейтілетін болады).

Шикізаттық емес экспортты ілгерілету.

Тұтынушылардың құқықтарын жан-жақты қорғау, тауарлар мен қызметтердің қауіпсіздігі мен сапасын арттыру

Құжатта тұтынушылардың құқықтарын жан-жақты қорғау, тауарлар мен қызметтердің қауіпсіздігі мен сапасын арттыру әділ және ашық сауда ортасын қалыптастырудың негізгі шарттары екендігі көрсетілген.

Негізгі бағыттарға тұтынушылардың құқықтарын қорғауды күшейту, тиімді нормалау және бақылау арқылы өнімнің қауіпсіздігін арттыру, тауарлар мен қызметтердің сапасын жақсарту тетіктерін енгізу кіреді.

Реттеудің, мониторингтің және сертификаттаудың пәрменді құралдарын жасау азаматтардың сауда жүйесіне деген сенімін қамтамасыз етеді, адал бәсекелестікті дамытуды ынталандырады және тұтынушылардың жайлылығы мен қауіпсіздік деңгейін арттырады.

Тұтынушылардың құқықтарын қорғаудың қанағаттану деңгейін арттыру (атап айтқанда, тұтынушылардың құқықтарын тиімді қорғауға бағытталған заңға түзетулер қабылдау арқылы).

Тауарлар мен қызметтердің қауіпсіздігі мен сапасын қамтамасыз ету.

Тұжырымдаманы іске асырудың тиімділігі нысаналы индикаторлармен өлшенетін болады:

көтерме және бөлшек сауданың нақты көлем индексі; автомобильдер мен мотоциклдерді жөндеу 2025 жылғы 107%-дан 2030 жылға қарай 110,2%-ға дейін өседі;

көтерме және бөлшек саудадағы еңбек өнімділігінің жинақталған өсу индексі 2025 жылдан бастап – 2025 жылы 121,9%-дан 2030 жылға қарай 171%-ға дейін ұлғаяды;

негізгі капиталға салынған инвестициялар 2025 жылы 1220 млрд теңгеден 2030 жылға қарай 2700 млрд теңгеге дейін өседі;

көтерме және бөлшек саудадағы бақыланбайтын (көлеңкелі) экономиканың үлесі; автомобильдер мен мотоциклдерді жөндеу 2025 жылғы 3,02%-дан 2030 жылға қарай 2,42%-ға дейін төмендейді;

стандартталған тауарлармен биржалық сауда үлесінің өсуі 2030 жылға қарай 27%-ды құрайды (қазір-10%);

бөлшек сауданың жалпы көлеміндегі электрондық сауданың үлесі 2025 жылғы 15%-дан 2030 жылы 20%-ға дейін өседі;

қазіргі заманғы сауда форматтарының үлесінің өсуі: 2025 жылы 44%-ды, 2030 жылы 72%-ды құрайды;

тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласындағы мемлекеттік реттеудің тиімділік деңгейі: 2025 жылы – 74,7%, 2030 жылға қарай – 80,7%;

Қазақстан Республикасы эталондарының халықаралық танылған өлшеу мүмкіндіктерінің өсу қарқыны (2023 жылғы деңгейге): 2025 жылы – 3,4%, 2030 жылға қарай – 14,5%.

Қаулы 2025 жылғы 27 қарашадан бастап қолданысқа енгізілді.