Әкімшілік рәсімдік-процестік кодекс туралы

Әкімшілік рәсімдік-процестік кодекс (ӘРПК) – Қазақстан Республикасында азаматтар мен заңды тұлғалардың мемлекеттік органдармен, лауазымды адамдармен қарым-қатынасын реттейтін негізгі құқықтық құжат. Ол 2021 жылғы 1 шілдеден бастап күшіне енді және елдегі әкімшілік әділет жүйесінің құқықтық негізін қалыптастырды.
ӘРПК-нің басты мақсаты – азаматтардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау, мемлекеттік билік органдарының жауапкершілігін күшейту және олардың шешімдері мен әрекеттерінің заңдылығын бақылау. Бұл құжат билік пен халық арасындағы қатынастарды теңгерімді етіп, «құқық үстемдігі» қағидатын қамтамасыз етеді.
Заңдылық – барлық мемлекеттік органдар мен лауазымды тұлғалар шешім қабылдағанда заңды басшылыққа алуы тиіс.
Азаматтардың құқықтарын қорғау – кез келген күмәнді жағдай азаматтың пайдасына шешіледі.
Әділеттілік пен айқындық – мемлекеттік органның әрекеті ашық әрі негізделген болуы қажет.
Процестік теңдік – азаматтар мен мемлекеттік органдар сот алдында тең құқыққа ие.
ӘРПК келесі жағдайларды реттейді:
мемлекеттік органның, жергілікті атқарушы биліктің шешімдері мен әрекеттерін даулауды;
мемлекеттік қызмет көрсетулерге қатысты дауларды;
салық, жер, әлеуметтік қорғау, экология және өзге де әкімшілік қатынастарға байланысты мәселелерді;
мемлекеттік органдардың әрекетсіздігін сот арқылы қарауды.
Әкімшілік соттар
Кодекстің маңызды жаңалығы – әкімшілік соттардың құрылуы. Бұған дейін әкімшілік істер жалпы юрисдикциядағы соттарда қаралса, енді мамандандырылған әкімшілік соттар азаматтардың арыз-шағымдарын қарайды. Бұл әділеттілікті жедел әрі тиімді қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
Мемлекеттік органның шешімімен келіспеген жағдайда азамат сотқа жүгіне алады;
Сот процесінде дәлелдеу жүктемесі көбіне мемлекеттік органға жүктеледі;
Азаматтар өз құқығын қорғауда жеңілдікке ие болады;
Мемлекеттік органдардың жауапкершілігі артады.
Әкімшілік рәсімдік-процестік кодекс – Қазақстандағы құқықтық мемлекет құру жолындағы маңызды қадам. Ол азаматтардың құқығын қорғап қана қоймай, мемлекеттік органдардың ашықтығы мен жауапкершілігін арттыруға бағытталған. Бұл құжат қоғам мен билік арасындағы сенімді нығайтуға зор үлес қосады.
Ақбөпе АЙМАХАНОВА,
Қазалы аудандық соты әкімшісінің
бас маман-сот отырысының хатшысы