Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың тапсырмасы бойынша ЮНЕСКО аясындағы өңірлік гляциологиялық орталықтың қызметі қайта жаңартылады. Президент 2024 жылғы 12 сәуірде өткен Ұлттық ғылым және технологиялар кеңесінің отырысында бұл орталықтың климаттық өзгерістерді зерттеудегі маңызды рөлін атап өтті.

«2020 жылы Алматыда ЮНЕСКО шешімімен құрылған өңірлік гляциологиялық орталық климаттық өзгерістерді зерттеуге үлкен үлес қосып отыр. Біздің ғалымдар мұздықтардың еруін зерттеп қана қоймай, сел тасқындары мен мұздықтар көлдерінің жарылуынан болатын қауіптерді төмендету жолдарын іздеуде. Гляциологиялық орталықтың әлеуетін толыққанды пайдалану қажет. Үкімет тарапынан орталықты ғимаратымен қамтамасыз ету мәселесі шешіліп жатыр. Бірақ келісімнің мерзімі аяқталатындықтан, оны ұзарту қажет», – деп атап өтті Мемлекет басшысы.

ЮНЕСКО аясындағы Орталық Азия өңірлік гляциология орталығы (әрі қарай – Орталық) 2020 жылы құрылған және әлемдегі ЮНЕСКО аясындағы жалғыз гляциологиялық орталық болып табылады.

Орталықтың негізгі міндеттері:

Гляциология мәселелері бойынша ғылыми зерттеулер жүргізу.

Орталық Азиядағы мұздықтардың, қар жамылғысының және мәңгі мұздың жағдайын бақылау.

Түрлі ұйымдар арасында ақпарат алмасуды қамтамасыз ету.

Аймақтық зерттеу бағдарламаларын енгізу және дамыту.

Су қауіпсіздігі мәселелерінің гляциологиялық аспектілерін әзірлеу.

Бұл Орталық ЮНЕСКО бағдарламаларын жүзеге асыруға көмектесіп, мүше мемлекеттердің техникалық сараптамасын және тәжірибесін біріктіруге мүмкіндік береді. Сонымен қатар, аймақтық желілер құруға қолдау көрсетіп, ресурс орталығы ретінде қызмет атқарады.

Келісімге қол қою Орталыққа Қазақстан үшін аса маңызды тау мұздықтарының жүйелеріне жедел мониторинг жүргізуге, трансшекаралық бассейндердегі мұздықтардың алаңдары мен көлемдерін бағалауға, олардың өзгеру тенденцияларын анықтауға мүмкіндік береді. Бұл елдің су ресурстарын басқару шешімдеріне негіз болады және Қазақстанның су қауіпсіздігімен тікелей байланысты.

Келісім Орталықты басқарудың корпоративтік принциптерін және оның тиімді ғылыми, ғылыми-ұйымдастырушылық қызметін жүзеге асыруды қамтамасыз етеді. Бұл Орталықты ЮНЕСКО, Халықаралық су ұйымдары және басқа да ұйымдардың іс-шараларына белсене қатыстыруға мүмкіндік береді.

Келісімге 2025 жылы қол қойылады. Бұл жыл Біріккен Ұлттар Ұйымы тарапынан «Халықаралық мұздықтарды сақтау жылы» деп жарияланған. Келісім Қазақстанға мұздықтарды сақтау жылы мен «Криосфера ғылымдарын қолдауға арналған іс-әрекеттер онжылдығы» (2025–2034 жж.) аясында маңызды шараларды жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, 2026 жылы Қазақстанда БҰҰ қарамағындағы өңірлік климаттық саммитті сәтті өткізуге жағдай жасайды.