Бәсекеге қабілетті жұмысшы мамандарын даярлау – қазіргі экономиканың басты мәселелерінің бірі

Бұл баяндаманың мақсаты — бәсекеге қабілетті жұмысшы мамандарын даярлау жүйесін талдай отырып, қазіргі экономикалық жағдайға сәйкес, еңбек нарығында қажетті мамандарды сапалы даярлаудың тиімді жолдарын анықтау.

Нәтижелер:

•    Қазақстандағы жұмысшы мамандарын даярлау жүйесінде жаңа тәсілдер мен өзгерістер енгізілгенін анықтадық.

•    Жұмысшы мамандарға сұраныс артқан сайын білім беру мекемелері мен еңбек нарығының арасындағы байланыс нығайған.

•    Қазіргі таңда білім беру саласында инновациялар мен жаңа технологиялар енгізілуі керек, сонымен қатар нарықтағы сұранысқа сәйкес оқу бағдарламаларын қайта қарау қажет.

Қазақстан экономикасының қарқынды дамуы мен тұрақты өсімі үшін бәсекеге қабілетті мамандарды даярлау қажет. Бүгінгі таңда нарықтың талаптарына сай жұмысшы мамандарды тәрбиелеу білім беру саласының басты міндеттерінің біріне айналды. Бұл үрдіс экономика мен еңбек нарығының өзгерістеріне сай мамандықтарды дамытуға, оқу бағдарламаларын жаңартуға, сондай-ақ өндіріс пен білім беру жүйесі арасында тығыз байланыс орнатуға бағытталуы тиіс.

Бәсекеге қабілетті маман дегеніміз – өзінің кәсіби біліктілігін, дағдылары мен білімін үздіксіз жетілдіріп отыратын, заманауи технологиялар мен әдіс-тәсілдерді меңгерген маман. Мұндай маман еңбек нарығында жоғары сұранысқа ие болып, өз саласында тиімді қызмет атқара алады. Бәсекеге қабілетті мамандардың болуы – ел экономикасының дамуына және кәсіпорындардың бәсекеге қабілеттілігін арттыруға ықпал етеді.

Қазіргі таңда кәсіби білім беруде бірқатар мәселелер бар. Олардың ең негізгісі – білім беру мен еңбек нарығы арасындағы алшақтық. Кейбір мамандықтар бойынша оқу бағдарламаларының ескіріп, жұмыс берушілердің талабына сәйкес келмеуі жиі кездеседі. Сонымен қатар, кейбір техникалық мамандықтар бойынша қажетті мамандарды даярлау жүйесінің жеткіліксіздігі байқалады. Бұл проблемаларды шешу үшін оқу орындары мен өндірістік кәсіпорындардың өзара тығыз байланысын арттыру маңызды.

Бәсекеге қабілетті маман даярлаудағы факторлар:

- Оқу бағдарламаларының жаңартылуы: Жұмысшы мамандарды даярлау жүйесі жұмыс берушілердің қажеттіліктеріне сәйкес жаңартылуы тиіс. Бұл үшін өндіріс пен білім беру ұйымдары арасындағы ынтымақтастықты нығайту қажет.

- Практикалық дағдыларды дамыту: Теориялық біліммен қатар, студенттерге практикалық дағдыларды меңгеруге мүмкіндік беру керек. Бұл үшін өндірістік практика мен тәжірибе алмасуды ұйымдастыру маңызды.

  - Инновациялық технологияларды енгізу: Білім беру жүйесіне жаңа технологиялар мен құралдарды енгізу студенттердің заманауи талаптарға сай біліктілігін арттыруға көмектеседі.

  - Мамандықтардың өзектілігін арттыру: Қазіргі экономикалық және өндірістік жағдайларға сәйкес, ең алдымен сұранысқа ие мамандықтар бойынша мамандар даярлануы қажет. Бұл салаларға ақпараттық технологиялар, инженерия, көлік, құрылыс және басқа да бағыттар кіреді.

 Қазақстанда техникалық және кәсіби білім беру жүйесі үнемі жаңарып, заманауи талаптарға бейімделіп келеді. Қазіргі таңда елімізде түрлі оқу орындары бәсекеге қабілетті мамандарды даярлауда үлкен рөл атқарады. Алайда, мамандықтардың кең спектрі мен білім беру сапасы мәселелеріне көңіл бөлу қажет. Оқу орындарының материалдық базасы мен оқытушылардың біліктілігін арттыру, жаңа технологияларды енгізу, халықаралық деңгейдегі тәжірибемен алмасу сияқты шаралар өз тиімділігін көрсетеді.

Бәсекеге қабілетті маман тек техникалық біліммен ғана емес, сонымен қатар жан-жақты тұлға болып қалыптасуы тиіс. Бұл маманның ойлау қабілеті жоғары, шешім қабылдай білу дағдылары дамыған, өзгерістерге бейімделу және инновациялық идеялар ұсыну қабілеті бар болуы керек. Мұндай маман жұмыс орнында тек өз міндеттерін атқарып қоймай, шығармашылық тұрғыдан дамуға, ұйымның тиімділігін арттыруға үлес қосуға дайын болады. Сонымен қатар, ол әртүрлі жағдайларда проблемаларды шешуге, әлеуметтік және мәдени ортада әрекет етуге қабілетті болу керек.

Еңбек нарығында соңғы жылдары сұраныс өзгеріп отыр, әсіресе технологиялар мен цифрлық дағдыларға деген қажеттілік артты. Бұл өзгерістер білім беру жүйесіне де әсер етті, себебі қазіргі заманғы маман тек теориялық біліммен ғана емес, практикада қолданылатын нақты дағдылармен де қарулануы тиіс. Білім беру жүйесі инновацияларды енгізу арқылы еңбек нарығының талаптарына жауап бере отырып, жаңа технологиялармен жұмыс істеу дағдыларын дамытуда маңызды рөл атқарады. Бұл орайда кәсіптік білім беру жүйесі мен жоғарғы оқу орындары оқу бағдарламаларын өзекті өзгерістермен жаңартып, студенттерді еңбек нарығында жоғары сұранысқа ие мамандықтар бойынша дайындауы қажет.

Қазіргі білім беру жүйесінің реформалары студенттердің тек теориялық білімін емес, практикалық дағдыларын да жетілдіруге бағытталған. Осы мақсатта кәсіби бағдарланған білім беру бағдарламалары, дуальды оқыту жүйесі және кәсіпорындармен ынтымақтастық жүзеге асырылуда. Сонымен қатар, заманауи білім беру тәсілдері, ақпараттық технологиялар мен цифрлық білім беру платформаларының қолданылуы студенттердің білім алу мүмкіндіктерін кеңейтіп, еңбек нарығында сұранысқа сай мамандар даярлауға ықпал етеді. Бұл реформалар білім беру жүйесінің сапасын арттырып, білім алушыларды нақты еңбек нарығының талаптарына сай дайындықпен қамтамасыз етеді.

Мамандарды даярлау жүйесінде бірқатар қиындықтар бар. Біріншіден, білім беру жүйесінің кейбір тұстарында теория мен практика арасындағы алшақтық байқалады. Көп жағдайда оқу бағдарламалары еңбек нарығының нақты талаптарына сәйкес келмейді. Екіншіден, оқу орындарының материалдық-техникалық базасының жеткіліксіздігі, жаңа білім беру әдістерін енгізу қиындықтары да маман даярлау сапасына теріс әсер етуі мүмкін. Сонымен қатар, оқытушылардың кәсіби біліктілігін арттыру мәселесі де өзекті болып отыр. Осы мәселелерді шешу үшін білім беру жүйесінің деңгейінде тиімді реформалар мен инновациялық тәсілдер қажет.

Ұсыныстар:

•    Білім беру мекемелері мен еңбек нарығының арасында тығыз байланыс орнату қажет.

•    Жұмысшы мамандарды даярлау жүйесінде жаңа технологиялар мен инновациялық әдістерді қолдану.

•    Мамандардың кәсіби біліктілігін арттыру үшін арнайы курстар мен тренингтер ұйымдастыру.

•    Жоғары оқу орындары мен кәсіптік білім беру жүйесінің оқу бағдарламаларын еңбек нарығының талаптарына сәйкестендіру.

Қорытындылай келе, бәсекеге қабілетті жұмысшы мамандарын даярлау мәселесі – еліміздің болашақ экономикалық дамуы үшін өте маңызды. Бұл бағытта көптеген жұмыстар жасалып жатыр, бірақ бірқатар мәселелерді шешу үшін жаңа инновациялық тәсілдер мен жүйелі реформалар қажет.

Әдебиеттер тізімі:

1.    Сарсенбаев, К. (2022). Қазақстандағы білім беру жүйесіндегі өзгерістер. Алматы: Қазақстан ғылымы.

2.    Иванов, В. (2021). Современные тенденции подготовки кадров для экономики. Москва: Научная книга.

3.    Johnson, M. (2020). The role of vocational education in the labor market. Oxford: Oxford University Press.

4.    Қожаназарова, А. (2019). Қазақстанда жұмысшы мамандарды даярлау мәселелері. Астана: Ел академиясы.

Қазалы көлік-техникалық жоғары колледжі

Өндірістік оқыту шебері

Қызылорда облысы, Қазалы ауданы, Әйтеке би кенті