Зорлық-зомбылық - қоғам дерті
Зорлық-зомбылық – қоғамның ішіне жасырынған, айғайламаса да күнделікті тыныштығымызды улайтын, терең тамыр жайған мәселе. Бұл – бүгін ғана пайда болған құбылыс емес, бірақ бүгінгі ақпараттық ашықтық дәуірінде бұрынғыдан да айқын көрініс тауып отыр. Әрбір тараған ақпарат, әрбір жария болған оқиға – тек бір адамның басындағы қайғы ғана емес, қоғам үшін үлкен ойланарлық белгі.
Әлеуметтік зерттеулер көрсеткендей, адамдардың басым бөлігі зорлық-зомбылыққа қатысты оқиғаларды естігенде алаңдаушылық білдіреді. Бірақ көпшілігі мәселенің тамырына үңіліп, оның неге орын алып отырғанын түсінуге тырыспайды. Біз көбіне салдарымен күресеміз, ал себептері көлеңкеде қалады. Ал себепті түсінбейінше, мәселе шешілмейді.
Қоғамда зорлық-зомбылықтың пайда болуына әсер ететін факторлар көп. Бір жағынан – мәдениет пен тәрбиенің әлсіреуі, екінші жағынан – адамдар арасындағы сенімнің азаюы, үшінші жағынан – ақпараттық қысымның күшеюі. Адамдар бір-біріне құрметпен емес, ашумен, күдікпен қарайтын ортада мұндай мәселелердің көбейетіні заңды. Сондықтан қоғам ең алдымен өз мәдениетін қайта қарап, түсіністікке негізделген қарым-қатынасты дамытуы керек.
Бұл мәселені тек бір мекеме шешеді деп ойлау – қате. Зорлық-зомбылықтың тамыры әлдеқайда терең: ол отбасыдағы қарым-қатынастан басталып, мектеп тәрбиесінде жалғасып, қоғамдағы көзқарас арқылы бекиді. Шындығында, әрбіріміздің жауапкершілігіміз осы тізбектің бір жерінде тұр. Әр үйде, әр мектепте, әр ортада құрмет пен әділдік қағидаты берік орнықса, зорлық-зомбылықтың да деңгейі төмендейді.
Жәбір көрген адамдардың ең үлкен қиындықтарының бірі – жалғыз қалғанын сезіну. Бұл сезім олардың үнсіз қалуына, көмекке жүгінбеуіне, өз мәселесін өз ішінде тұншықтыруына себеп болады. Ал қоғам олардың үнін естіген сайын, олар өзін жалғыз сезінбейді. Сондықтан журналистердің, қоғамдық ұйымдардың, еріктілердің міндеті – мәселені көпшілікке жеткізіп қана қою емес, сонымен қатар жәбір көрген адамға қолдау бар екенін көрсету.
Психологиялық көмек те – бұл күрестің маңызды бөлігі. Адамның ішкі жарақаты көзге көрінбейді, бірақ оның салдары өмір бойы созылуы мүмкін. Сол үшін қоғамда кәсіби психологиялық қолдаудың маңыздылығы артуы тиіс. Бұл тек жәбір көргенге ғана емес, жалпы қоғамның психологиялық саулығына қажет.
Бүгінгі ақпараттық заманда зорлық-зомбылық фактілері жасырынып қалмайды. Бұл – бір жағынан жақсы, себебі мәселе ашық талқыланады. Екінші жағынан, адамдардың үрейі артуы мүмкін. Сондықтан ақпарат құралдары мәселені тек сенсация үшін емес, алдын алу мен түсіндіру үшін көтеруі керек. Әрбір материал жауапкершілікпен жазылуы тиіс, өйткені ондағы әр сөз адамдардың пікіріне ықпал етеді.
Зорлық-зомбылыққа нөлдік төзімділік – қоғам дамуының көрсеткіші. Жабулы қазан жабулы күйінде қалса, мәселе шешілмейді. Ал ашық талқылап, оны алдын алуға күш салсақ, қоғам әлдеқайда сау, әлдеқайда қауіпсіз бола алады. Бұл – мемлекетке де, азаматқа да, ұрпаққа да ортақ міндет.
Тыныштық – өздігінен келетін құндылық емес. Ол қоғамның мәдениетімен, бір-біріне деген құрметімен, ашық диалогымен қалыптасады. Зорлық-зомбылыққа қарсы күрес дәл осы қасиеттерді талап етеді. Егер біз әр адамға құрметпен қарап, әр дауды әділ шешуді үйренсек, қоғамымыздың қауіпсіздігі артады. Бұл – ұрпаққа қалдыратын ең үлкен мұра.
Әли ЕРҚҰЛАНҰЛЫ,
Мұстафа Матаев атындағы
№170 орта мектеп 11 «Б» сынып оқушысы.
Жетекшісі: Талғат ЖӘРІМБЕТ,
мектеп директорының тәрбие ісі жөніндегі орынбасары
