Зардап шеккен адамның денсаулығының одан әрі қарайғы жай-күйі тіпті оның өмірі көбінесе алғашқы медициналық көмектің дерк езінде жүргізілуі мен сапасына байланысты екенін есте ұстаған жөн. Алғашқы көмек өте маңызды, бірақ зардап шеккен адамға үшін ешқашан білікті медициналық көмекті алмастырал алмасы анық. Сіз жәбірленушіге тек алғашқы көмек көрсеткеніңіз жөн. Ал одан әрі емдеу бұл маман дәрігерге жүктелетін міндет.

Алғашқы медициналық көмек көрсету кезінде төрт негізгі ережені сақтау керек. Бұл оқиға орнын тексеру, жәбірленушіні тексеру, жедел жәрдем шақыру және жәбірленушіні қайта тексеру. Алғашқы медициналық көмек әдетте оқиға орын алғаннан кейінгі алғашқы сәттерде жасалады.

Оқиға орнын тексеру. Жәбірленушінің, айналадағы адамдардың өміріне не қауіп төндіруі мүмкін екенін тексеру керек. Мысалы, ашық жатқан электр сымдары, қирандылардың құлауы, түтін немесе терең су сынды факторлар. Егер сіздің өміріңізге қауіп төнуі мүмкін болса, онда жедел жәрдем шақырып, көмек көрсетуді мамандарға қалдыру керек. Зардап шеккен адамды сабырға шақыруға тырысыңыз.

Жәбірленушіні тексеру. Тыныс алу және жүрек-қантамыр жүйесінің жай-күйін тексеру керек. Егер науқас ес-түссіз жатса, оның тірі екеніне көз жеткізу қажет. Ол тыныс алған кезде кеуде тұсы қозғалады. Сондықтан алақанды науқастың кеуде тұсына қойып, оның қозғалысын бақылау қажет. Егер ол тыныс алмай жатса, оны қолдан дем алдыру керек.

Егер тыныс алмай жатса, тамыр соғысын тексеру керек. Ол үшін мойындағы ұйқы күретамырын саусақпен басу қажет. Тамыр соғысы әлсіз болса, жүрек соғуын анықтау қиын болады. Мұндай жағдайда саусақпен мойынның шет жағындағы теріні басып тұру керек. Жүрек соғуы байқалмаса, жүрекке тікелей емес массаж жасап, қолдан дем алдыру керек.

Ең жиі кездесетін төтенше жағдайларда көрсетілуі тиіс алғашқы көмектерді қарастырайық.  Мәселен, қан кету және зақымдалған қан тамырларынан қанның төгілуі. Бұл жарақат және күйіктің жиі және қауіпті салдарының бірі. Зақымдалған тамырдың түріне байланысты: артериялық, капиллярлық және веноздық қан кету болып бөлінеді.

Алғашқы көмек қан кетуді тоқтатуға бағытталған, оны қан кететін аймаққа жоғары позиция беру, қысым таңғышын қолдану, аяқ буынының максималды бүгілуі. Осы аймақтан өтетін тамырларды қысу, саусақтарды басу, турникетті қолдану арқылы жүзеге асыруға болады. Тамырды басу жараның үстінде, белгілі бір анатомиялық нүктелерде жүзеге асырылады, онда бұлшықет массасы аз болады, тамыр үстірт өтеді және оны сүйекке басуға болады. Бір немесе екі қолдың бірнеше саусағымен басқан жөн.

Қан тоқтататын бұрауды салу тәртібін тарқатып айтар болсақ, ондай жағдайда ең бастысы турникет жасау. Жараның үстіндегі үлкен артериялары зақымдалған кезде қолданылады, сондықтан ол артерияны толығымен қысады.

Турникет аяқ-қолын көтеріп, астына жұмсақ шүберек, таңғыш, киім және тағы басқасын қойып, қан кетуді толық тоқтатқанға дейін бірнеше бұрылыс жасаңыз. Орамдар бір-біріне жақын орналасуы керек, сондықтан олардың арасында киім қатпарлары болмайды. Ұштарын бұрау сенімді түрде тіркейді, байлайды. Дұрыс қатайтылған турникет қан кетуді тоқтатуға және перифериялық импульстің жоғалуына әкелуі қажет.

Сонымен қатар турникет 1,5-2 сағаттан аспайды, ал жылдың суық мезгілінде турникеттің болу ұзақтығы 1 сағатқа дейін қысқарады. Ал жгуттың аяқ-қолдарда ұзақ уақыт болуы аса қажет болған жағдайда оны 5-10 минутқа әлсіретеді. Бұл уақытта зақымдалған орынды саусақпен басу жүргізіледі. Мұндай манипуляцияны бірнеше рет қайталауға болады. Бірақ әр уақытта манипуляциялар арасындағы уақытты бұрынғыға қарағанда 1,5-2 есе қысқартады. Турникет көрінуі үшін жатуы керек. Жгуты салған зардап шегуші қан кетуді түпкілікті тоқтату үшін дереу емдеу мекемесіне жөнелтіледі.