Сарғайған сырлы суреттер

Өткенге бір сәт ойша оралу адамзат баласына ерекше сезім сыйлайтыны ақиқат. Ескі әуендер жазылған күйтабақтар мен сарғайған фотосуреттердің уақыт өте келе сонша құнды болуының мәні де осында жатқан секілді. Әлеуметтік желіде таралып, жергілікті тұрғындардың кеңінен талқысына түскен бұл суреттер де қазалылықтар үшін құнды естелік екені даусыз.

Бірінші тұрған ескі кадр Владимир Счастнов атындағы №16 аралас орта мектебін көрген жандардың көзіне оттай басылары анық. Білетіндердің айтуынша, қазақ және орыс тілінде білім берген оқу ордасы В.Т Дёмин басшылық еткен тұста түсірілген. Суреттегі қолында фотоаппараты бар, басына «шляпа» киген кісі біраз жылдар директорлық қызмет атқарған. Мектептегі түрлі іс-шара көрінісін өзі түсірген деседі. Бертін келе бұл мектеп бұзылып, орнына №266 мектеп-лицейі бой көтергені белгілі.

Келесі фотода Қазалы қаласының ескі бөлігінде ХІХ ғасырдың соңы мен ХХ ғасырдың басында салынған Ғанибайдың үйі. Бұл – белгілі көпес Ғанибайдың Қазан қаласынан келіп, сауда-саттық жасауға ыңғайлы етіп жасаған керуен сарайы. Бүгінгі күнге дейін өз қалыбын жоғалтпай тұрған нысан бойында қан жүріп тұрған сәттегі естеліктерімен замандастар жүрегіне сағыныш сылайтыны анық.

Ал 1960 жылғы бұрынғы Ленин, қазіргі Әйтеке би көшесін Виталий Тон атты фотограф түсірген. Бұл суретпен білетіндер вокзал алдындағы айналма жолдан шыға берісте, қазіргі «Рау-Илья» мейрамханасының орнында – асхана, ал жолдың сол жақ бетінде туберкулезге қарсы күрес диспансері болғанын айтады. Қазалының басты көшесінің бірін түсті қағазға басқан Виталий 60 жылдан кейін аудан орталығы осылайша өзгереді деп ойлады ма екен?!

Кезінде алыс-жақын елді мекендегі жұрт Сырдария өзенінен көпірмен емес, осындай алып паромдар арқылы өткен. Бұған кәдімгі төрт дөңгелекті көліктер де тиелді деген ақпар бар. Катерде тұрған қалалық Татьяна Сулякова есімді бойжеткен екен. Желі қолданушысы Нұрлан Сәлімбетов бұл заманды: «Кейін сол катер суға батып, дарияның ортасында қалды. Жолдастарымызбен суға түсуге барғанда дарияның ортасына жүзіп барып, катердің үстінде аздап тыныққан соң, арғы бетіне бір-ақ жүзіп баратынбыз. Әттең қамсыз балалық шақ-ай», – деп еске алады.

Адамдар қызу сауда жасасқан бұл сурет – әйгілі орталық базар. Оның ішінде бірнеше бөлікке бөлінген сауда қатары орналасқан. «Көбінесе үлкен әжейлер иелік ететін бұл бутиктерден қажетті затты ойланбай алушы едік. Өйткені ол кезде сапасыз зат болмайтын», – деп еске алады желідегілер. Сондай-ақ бұл сәт арба итергендер мен дыбыстық хабарландырудың дәурені жүріп тұрған уақыт еді. Тіпті Төретам, Арал, Қармақшы жұрты бұл базарды екінші Түркістанға теңеп, сауда жасау үшін осында келетін. Ал сурет 1990 жылдары түсірілген.