Қаржылық нарықты реттеу мен басқару агентігінің хабарлауынша, 2020 жылдың тәмамдалар шағында ресми түрде 1195 микроқаржылық орын тіркелген. Өзгертілген Заңға сәйкес, биылғы жылдың қаңтарынан бастап, агентіктен лицензия алмаған микроқаржылық мекеме, ломбард пен несиелік серіктестіктердің жұмыс істеуіне тыйым салу ісін бастап кеткен.

Биыл 3100 микрокредиттік субъектіден агенттікте тек 227 микроқаржылық мекеме, 202 кредиттік серіктестік пен 650 ломбард қана тіркеуден өткен. Алайда елде қолында бір жапырақ лицензиясы жоқ ұйымдар бұған қарамастан өз ісін жалғастыруды тоқтатпаған.

Мамандардың айтуынша, Қазақстандағы микрокредиттік ұйымдар борышты нақты тәртіп бойынша беруі тиіс екен.

– Әрбір микрокредитті борышкерлер тізіміне тіркеп, кредиттік құжаттама жүргізу. Сондай-ақ микрокредиттік ұйымдар борышкердің жеке мәліметі мен келісім-шарт талаптары сынды микрокредит беру құпиясын сақтауы қажет.

Тағы бір айта кететіні, микроқаржы ұйымдарындағы қарыздар үшін жылдық тиімді сыйақының шекті мөлшерлемесі 56%-тен аспауға тиіс. Бұл ұзақ кезеңге алынған қарыздарға қатысты. Егер Сіз ақшаны қысқа, 45 күнге дейінгі мерзімге алсаңыз, онда мөлшерлеме бір айда 30%-ке жетуі мүмкін. Осындай қарыздың мөлшері 50 АЕК немесе 145 850 теңге мөлшердегі көрсеткішпен шектелген. Қысқа мерзімді қарызды рәсімдеген кезде қысқа мерзімді қарыздар бойынша негізгі борыштың бүкіл сомасын және пайыздарды бірден қайтаруға тура келетінін де ескеру қажет, – дейді сарапшылар.

Микроқаржылық ұйымнан несие алып, өмірдің ұр тоқпағын жеп жүрген жандармен тілдеспек болып едік, дәл сондай азаматты көзді жұмып-ақ табуға болатынын көріп аң-таң болдық. Себеп сол, елде микроқаржылық орындарға қарызы бастан асатын жандар санынан көз сүрінеді.

– Микроқаржы ұйымдары бірден қолыңа үлкен соманы ұстатпайды. Алдымен азын аласың. Кейін сенімге кіріп, алатын соманы арттыруға болады. Бірінші барғанда-ақ байқағаным, несие берер алдында жұмысқа, келісімшартта телефон нөмірі көрсетілген таныстарға бірден хабарласып, түрлі құжаттарға қол қойдырып жатпайды. Шешімді жедел қабылдап, жауабын бірден айтады. Күнделікті көріп жүрген жарнамаларындағыдай 15 минутта емес, оған жеткізбей-ақ реттеп береді. Бірақ міндетті түрде екі жақын танысыңыз бен олардың телефон нөмірін тіркеу қажет. Бастапқыда өмірдегі дос-жаранды тіркеуші едім, кейін қулыққа басып жалған нөмір мен есімді тіркеуді әдетке айналдырдым. Сөйтіп ақшамды алып, қаржы ұйымынан айламды асырдым деп еңсемді тіктеп шықтым. Телефон нөмірімді, тіпті жұмысымды ауыстырдым. Бірақ еш нәтиже жоқ. Тиісті орындар туыс-туғаныңды мазалап-ақ тауып алады. Ал төлеуден жалтарып жүрген несиелерімнің проценті бүгінде аспандап кеткен, – дейді Нұрперзент Талғатұлы.

Елде Нұрперзент секілді қаржылық мәселені микроқаржы арқылы уақытша шешкенімен, оны қайтаруға келгенде қиналып қалатын жандар саны расымен көп. «Алмақтың да салмағы бар» демекші оны дер кезінде өтемесең, қарызға белшеңнен баттың дей бер.

Жуырда елді елең еткізер жаңалық жария болды. Соның бірі – ел Президенті Қасым-Жомарт Кемелұлының микроқаржы ұйымдарындағы проблемалы қарыз алушылардың несиесін жеңілдету, яғни кешіру сынды шараларды қолға алуы болды.

– «Қазақстанда 28 мың адамның несиесі жабылады» деген ақпаратты жария еткен құзырлы органның бұл ісі қате деп түсінемін. Себебі мұнда 28 мың қарыз алушыларға 0,6 миллиард теңге ғана бөлінген. Яғни, 600 миллион теңге. Сол 0,6 миллиардты 28 мың адамға бөлер болсақ, ол әр қарызгер басына 20 мың теңгеден үлеседі. Сондықтан да бұл жарияға жар салатын іс емес. Барша халықты дүрбелеңге салып, жалған үміт беріп жатыр турасын айтқанда, – деді белгілі экономист, қаржыгер Мақсат Халық сұхбатында.

Мәселені несие арқылы шешу жақсылыққа апармайтынын мойындағанымызбен, көпшілігіміз үшін бұл әдетке айналған. Бірақ халық несиенің несібе әкелмейтіндігін түсінуі керек. Сондықтан әрқайсысымыз қаржылық сауаттылықты арттырып, қиындықтарды шешудің басқа да жолдарын қарастырғанымыз абзал.