Халал сөзі кәсіптің көзі ме?
Сарапшылардың айтуынша, Қазақстан өз ішінде «халал» ісін ретке келтіріп алмай, бұл саладағы брендтерін шетелде ілгерілетуі орынсыз. Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігінің Техникалық реттеу және метрология комитеті «Халал индустриясының даму үрдістері» тақырыбында халықаралық дөңгелек үстел өткізді. Іс-шараға отандық, сондай-ақ Ұлыбританиядан, Сингапурдан келген сарапшылар, ғалымдар, халал стандартын енгізуге жауапты тұлғалар, сонымен қатар сүт, ет, тамақ өнімдерінің өндірушілері қатысып, салада қалыптасқан ахуалды талқыға салды. Бұдан бөлек, олар халал индустриясын дамытудағы шетелдік тәжірибиені зерделеді, соның ішінде халықаралық деңгейде аккредиттеу және сәйкестікті бағалау мәселелері бойынша пікір алмасты.Жиында GHP гигиеналық тәжірибенің және GMP өндірістік тәжірибенің қатаң стандарттарының нақты талаптарынан тұратын халал өнімдердің шетелдік стандарттары ұсынылды. Департамент басшысының орынбасары Қанат Керімқұлов Қазақстанда халал индустриясының дамып келе жатқанын атап өтті және халал өнімдер үшін 2019 жылы әзірленетін стандарттарға тоқталды. Жалпы, халалға қатысты мәселелер өзге де жиындарда, әртүрлі деңгейде көтеріліп жүр. Қазақстан мұсылмандарының діни басқармасы халал сөзінің қадірін кетірмеуге де шақырған болатын. «Халал сөзін жамылып, кәсібін дөңгелетіп жүрген жандарды шариғат талабына сай жұмыс істеуге шақырамыз. Халал сөзі – кәсіптің көзі емес. Бұған асқан жауапкершілікпен қарауымыз қажет» деген еді бас мүфти болып тұрған кезде Ержан қажы Малғажыұлы. Шынында, «халал» сөзін көрінген жерге телу әдетке айналды. Тіпті ауызсуды да халал атымен сататынды шығарды. Бұл ретте Қазақстанның мүфтияты жанындағы «Халал даму» ЖШС-ы 2018 жылы 148 кәсіпорынға тиісті сертификаттар беріпті. Бұл ЖШС-дан «халал» атағын тарататын өзге де ұйымдар бар. Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының Халал өнімдерін стандарттау бөлімінің басшысы, «Халал даму» ЖШС директоры Бейбіт қажы Мырзагелдиевтің мәліметінше, тұтастай алғанда, қазіргі кезде елімізде 351 кәсіпорын халал сертификаттарына ие. Тарата айтсақ, 66 дәмхана, 58 ет өнімдері, 30 шұжық өнімдері, 25 тамақ өндірісі, 4 құс фабрикасы және басқа да кәсіпорындар асының адалдығын дәлелдей алған. – Күні бүгінге дейін 1 002 азық-түлік түрі арнайы зертханада тестілеуден өткізілді. Қызмет көрсету деңгейімізді халықаралық деңгейге дейін жоғарылату үшін Литва және Беларусь елдерінің халал стандарттау ұйымдарымен екіжақты меморандум бекіттік. 2018 жылғы ең басты жетістігімізге тоқтала кетсем, «Халал даму» ЖШС малайзиялық JAKIM ұйымының тізіміне кіріп отыр. Бұл дегеніміз – жұмысымыз халықаралық стандарттарға сәйкес келеді дегенді білдіреді, – дейді Бейбіт Мырзагелдиев. «Атамекен» ҰКП басқармасы төрағасының орынбасары Қуаныш Бишімовтің айтуынша, бүгінде бірқатар отандық кәсіпорындар өнімдерін жаһандық нарыққа, соның ішінде Еуропа нарығына экспорттап жатыр. Осыған орай, оларды шетелде насихаттау және отандық өнімдерінің танымалдығын арттыру үшін Halal Kazakhstan, Qazaq Organic Food, KazMai и KazMeat қолшатырлық брендтері ілгерілетілмек. Бірақ оның байламынша, халал және органикалық өнімдерді стандарттаумен айналысатын мекемелер ортақ ұлттық стандарт әзірлеп алулары қажет. Ал Бейбіт Мырзагелдиев ұлттық стандарт жасау, Halal Kazakhstan брендін қалыптастыру оңай дүние емесін айтады. Бұл үшін ең алдымен еліміздегі 10-нан аса халал сертификат берумен айналысатын мекемелердің жұмысын реттеу керек. Әйтпесе, Денсаулық сақтау министрлігі жүргізген зерттеу қорытындылары көрсеткендей, еліміздегі сертификаттаумен айналысатын кейбір мекемелер «халал» деп таныған өнімдерден шошқа ДНК-сы табылған. Осындай қателіктерді болдырмас үшін ҚМДБ-ның «Халал даму» ЖШС зертханалармен тығыз байланыста жұмыс жасап жатыр. Қалай болғанда да, шетелге Halal Kazakhstan таңбасымен өнім экспорттауды өрістетпес бұрын, еліміздегі халал жүйесін реттеу маңызды. Олай болмаған жағдайда, «халал» өнімдерінен тыйым салынған заттар табылып,
Қазақстанның абыройы аймандай болуы мүмкін. Қазіргі кезде халал стандарттау – Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының негізгі жұмыс бағыттарының бірі саналады. Осы мақсатта 2014 жылдың 8 қазанында оның жанынан «Халал өнімдерін стандарттау» бөлімі ашылды. 2016 жылдың 22 ақпанында отандық және шетелдік компаниялардың халал өнімдерін стандарттау және сертификаттаумен айналысатын «Халал даму» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі құрылған. Оның құрамында шариғат заңының білікті мамандары, ҚМДБ Шариғат және пәтуа бөлімінің ғалымдары, сарапшылар, технологтар, сертификатталған кәсіпорындарды жүйелі түрде қадағалайтын бақылаушы-инспекторлар, арнайы білім алған өңірлік сарапшы-имамдар, емтихан тапсырып, сертификат, куәлік және жеке бас мөрін иеленген 213 қасапшы қызмет етеді. Негізі, ҚМДБ жанындағы «Халал дамуда» сертификаттаудан өткен кәсіпорындардың жұмысын ай сайын 50 қызметкер қадағалайды екен. Сондай-ақ «халал» белгісіне қазір күмәндана қарайтын қазақстандықтардың сенімін қайтару мақсатында ҚМДБ төрағасы, бас мүфти Серікбай қажы Ораз бұл істі қатаң бақылауға алды.
Ерік ЕРДЕНОВ
