Жаһандық жылыну: Банктер пайда табудың жолдарын іздеуге кірісті

Фото: pixabay.com
Америкалық банктер жаһандық жылыну жағдайында пайда табудың амалын іздеуге кірісті, деп хабарлайды BAQ.KZ тілшісі Экономикалық зерттеулер институтына (ERI) сілтеме жасап.

Әзірге әлемдік қауымдастық жаһандық жылынуды 1,5-2°C шегінде ұстауға тырысып жатқанда, АҚШ-тың ең ірі қаржы институттары, соның ішінде Morgan Stanley және JPMorgan Chase өз стратегиясын өзгертуге кіріскен. Орнықты болашаққа инвестиция салудың орнына, олар жылынуды тоқтата алмайтын болжамдар мен бизнес-модельдер құра бастады. Бұл банктердің ішкі бағалауы бойынша жаһандық температураның 3°C-қа көтерілуі барған сайын ықтимал сценарийге айналып келеді.

Бұл тек климаттық міндеттемелерден бас тартуды ғана білдірмейді. Банктер қазірдің өзінде-ақ климаттық жағдайдың нашарлауынан пайда көретін салаларды қарастырып жатыр. Осындай бағыттардың бірі – ауаны баптау жүйелерін өндіру. Әлемнің әртүрлі аймағында жиі және күшті жылу толқындары жағдайында ауаны салқындатуға сұраныс тез артып келеді. Бағалау бойынша, 2030 жылға қарай ауа баптағыштардың әлемдік нарығы 41%-ға өсіп, 330 млрд доллардан асады.

Бұл дегеніміз, бұрын орнықтылықты стратегиялық мақсат ретінде жариялаған банктер бүгінде климаттық дағдарысқа тікелей тәуелді секторларға инвестицияларды қайта бөлуге дайын.

2015 жылы қол қойылған Париж климаттық келісімі адамзатқа жылынуды 1,5-2°C деңгейінде ұстау міндетін қояды. Алайда кейбір Уолл-стрит сарапшыларының пікірінше, бұл мақсат барған сайын шындыққа жанаспайды. Парниктік газдар шығарындыларымен күресудің орнына, қаржылық стратегия векторы салдарға бейімделуге ауысады.

Бұл тәсіл алаңдатарлық үрдісті көрсетеді: бағытты өзгертуге тырысудың орнына, ірі бизнес болашақ климаттық дағдарысқа инвестициялық модельдерді бейімдеу арқылы нашарлау жағдайларына бейімделеді. Бұл, өз кезегінде, бұрын Париж келісіміне қатысудан бас тартқан және бірқатар экологиялық бағдарламаны қысқартқан Дональд Трамп әкімшілігінің бағытына сәйкес келеді.

Болжалды 3-4°C жылыну экожүйелерге, халықтың денсаулығына және жаһандық экономикаға үлкен қауіп төндіреді. Зерттеулер көрсеткендей, температура 4°C-қа көтерілгенде, адамның орташа әл-ауқаты 40%-ға төмендеуі мүмкін, ал көптеген елдердің ЖІӨ айтарлықтай төмендеуі мүмкін. Кедейлік деңгейі артады, климаттық көші-қон қаупі артады және ресурстар үшін қақтығыстар шиелінісе түседі. Ірі америкалық банктердің парадигмасын өзгерту – қауіп дабылы. Бұл климаттық мақсаттарға деген сенімнің төмендеуін ғана емес, сондай-ақ нарықтық логиканың кеше де қолайсыз деп саналған болашаққа қаншалықты тез бейімделе алатынын да көрсетеді. Бұл, шын мәнінде, мойындау: банктер саясаткерлер климаттық дағдарысты жеңе алатынына сенбейді. Егер қаржы институттары, экономикаға әсер етудің негізгі тетіктері климаттық дағдарысты тежеу идеясынан бас тартса, онда "Ол үшін кім күреседі?" деген сұрақ туындайды, - делінген ақпаратта.

Дегенмен кейбір елдер, соның ішінде Қазақстан, орнықты болашаққа деген сенімін жоғалтпайды және климаттық мәселелерді шешуге бағытталған жобаларды белсенді дамытады. 2025 жылғы сәуірде Қазақстан "Жаһандық климаттық қатерлер алдында Орталық Азия" халықаралық конференциясына қатысты, бұл еліміздің Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев климаттың өзгеруіне қарсы күресте бірлескен күш-жігердің маңызын атап өтті. Оның айтуынша, аймақтағы температура әлемдегі орташа деңгейден екі есе тез көтеріліп жатыр. Аймақ экстремалды ауа-райынан зардап шегеді: мұздықтар ериді, жер шөлейттеніп жатыр, су тапшылығы артып келеді, сондықтан климат өзгеруінің әсерін азайту үшін үйлестірілген тәсіл қажет.

Бұған қоса, Қазақстан Каспий теңізі арқылы Еуропалық Одақ нарығына жасыл энергияны беру үшін инфрақұрылымды белсенді дамытады. Бұл оның жаңартылатын энергия көздеріне және экологиялық таза технологияларға көшуге деген міндеттемесін растайды. Бұл қадамдар Қазақстанның климаттық өзгерістерге бейімделіп қана қоймай, сондай-ақ орнықты даму және халықаралық ынтымақтастық үшін мүмкіндіктер туғызып, жаһандық энергетикалық ауысуда белсенді рөл атқаруға ұмтылатынын көрсетеді.