Күнтізбеден келер жылдың төбесі көрініп тұр. Бұл мезгіл бар адамзат баласы бір мезет сиқырға сеніп, келе жатқан жаңа жылдан керемет күтетін сәт. Жаңа жыл тұсында жасалатын ырым мен жоралғының орны бөлек. Әр елдің салты басқа, иттері қара қасқа демей ме қазақ? Бүгін әлемнің әр түкпірінде мереке қарсаңында болатын қызықтар жайлы әңгімелейік.

Жер тұрғындарының жаңа жылды қашаннан бері тойлайтыны беймәлім. Бірақ қаңтардың бірінші күнінен бастап жаңа жылды күту сонау Цезарь заманынан бастау алатыны белгілі. Бізде 31 желтоқсанда кешке көптеген отбасыда барлық туыс пен достар ескі жылды өткізіп, жаңасын қарсы алу үшін жиналады. Ал кәрі құрлық тұрғындары үшін жаңа жылдық мейрам 24-25 желтоқсан күні өтетін Рождество болып саналады.

Қазіргі уақыт белдеулеріне сәйкес, жаңа жылды Самоа тәуелсіз мемлекетінде, Рождество аралында, Тонга Корольдігінде және Кирибати Республикасындағы адамдар бірінші болып қарсы алады. Соңғы болып Бейкер аралында және АҚШ құрамындағы американдық Самоа тойлайды.

Егер біздегі жаңа жыл мерекесі қысқы суық, қар мен аязға байланысты болса, Қытайда көктем мерекесі және 21 қаңтар мен 21 ақпан аралығында, ай өзінің толық циклін аяқтап, жаңа ай пайда болған кезде атап өтіледі. Мұнда мереке 15 күнге созылып, шамдар мерекесімен аяқталады. Бұл уақытта көшелерде көз тартарлық мерекелік киімдер, жәрмеңкелік тауарлар мен шамдар жарқырайды. Қытайлықтар кешкі асқа жақын отбасылық шеңберде жиналып, онда бір-біріне қызыл конверттегі ақшалай сыйлық беру дәстүрі қалыптасқан. Ел тұрғындары жаңа жыл қарсаңында адамдардың барлық малын, керек-жарақтары мен астығын, кейде балаларды жеуге келетін қорқынышты Нянь құбыжық туралы ежелгі аңызға сенеді. Бірде қытайлықтар құбыжықтың қызыл киім киген баладан қорыққанын көріпті. Содан бері олар жаңа жыл қарсаңында Нянді қорқыту үшін үйлерінің жанына қызыл шамдар іліп қоятын болған.

Үндістанда жылдың басты мерекесі Дивали немесе от фестивалі деп аталады. Олар оны қазан айының соңы мен қараша айының басында атап өтеді. Бұл күні Үнді қалаларының көшелерінен не көруге болады? Құдайлар мен жануарлардың барлық үйлері мен мүсіндері ашық түстермен, шамдармен безендіріледі. Лакшми Құдайына арналған мереке – байлықтың, молшылықтың, өркендеудің, сәттілік пен бақыттың көрінісі. Осы күні бәріне қызықты сыйлықтар беру әдеттегідей дәстүрге айналған.

Африка елдерінде жаңа жылдың қалай тойланатынын бір сәт елестетіп көрдіңіз бе? Бізде жаңа жылдың басты белгісі шырша екені бәріне мәлім. Африкада шырша орнына пальма ағашын түрлі ойыншықтармен, тіпті көкөністермен безендіреді. Оның көптеген штатында көшелерге жасыл жаңғақ шашып кету дәстүрі бар. Мұндай жаңғақты тапқан адам осы жылы міндетті түрде бақытты болады деп санайды. Әдетте бұл мереке “қара” континент елдерінде 1 қаңтарда атап өтіледі. Бірақ ерекше жағдайлар бар. Мысалы, Эфиопияда мереке 1 қыркүйекте өтеді. Елдегі бұл уақыт жаңбырлы кезеңнің аяқталуымен және жемістердің пісетін кезеңінің басталуымен ерекшеленеді. Жылдың басты мерекесі қарсаңында қарт пен жас өзенде жүзуге тырысады. Тұрғындар барлық күнәларын өткен жылға тастап, жаңа жылға таза жанмен кіргісі келеді. Мерекелік кеш сары гүлдермен безендірілген пальма бұтақтарынан жасалған от жағу айналасында өтеді.

Жазды еске түсіру және қыста оның сұлулығынан ләззат алу үшін біз Колумбияға барайық. Мұнда да жаңа жылды мерекелеудің қызықты әдет-ғұрыптары бар. Әлемнің әртүрлі елдерінде мейрамның басты кейіпкері Санта ­Клаус болса, Колумбияда мерекеде ескі жыл кейіпкері алмастырады. Көбінесе оның рөлін түн ортасында жағажайда жағылатын ұзын таяқпен толтырылған, қолдан жасалған жануарлар ойнайды. Осыдан кейін ескі жыл елді мәңгіге тастап, жаңасына жол берді деп саналады. Мұнда өзінің Аяз аталары бар. Оның есімі – Папа Паскуале. Біздікілер сияқты қызыл пальто мен шляпа киіп жүреді. Оны көрген қала тұрғындары ысқыра бастайды екен. Ол сыйлықтар әкелмейді, бірақ бәрі Папа Паскуалені отшашуды ұйымдастырудың шебері деп қабылдайды. Ол жаңа жылдық аспанды түрлі-түсті салют пен шамдармен безендіреді.

Перуде орындық астына үш картопты қойып, болашаққа болжам жасайтын дәстүр бар. Олардың бірін толығымен тазалап, ал екіншісін жартылай тазалап, үшінші картопты мүлдем тазаламайды. Түн ортасында адам көздері байлаулы күйде картоптың бірін таңдайды. Егер тазаланбағаны түссе келер жылы мол байлық күтіп тұр деген сөз. Жартылай тазаланғаны түссе келесі жыл қалыпты болады. Ал тазартылғаны тап болса келесі жылдан күдер үзе беріңіз.

Италияның оңтүстік аймақтарында тұрғындар жаңа жыл қарсаңында ескі немесе қажет емес заттарды терезеден, негізінен жиһаз лақтыруды әдетке айналдырған. Бірақ бұл дәстүр экономикалық және қауіпсіздік себептері бойынша біртіндеп жойылып келеді. Осыған ұқсас дәстүрді Оңтүстік Африкадағы Йоханнесбург қаласының тұрғындары қолданады. Үстел, кереует, тоңазытқыш, теледидар және тіпті дивандар терезеден ұшып жататын көшелерде жүру олар үшін өте қызық.

Испандықтар дәстүр бойынша жаңа жыл қарсаңында сағаттың он екі соққысының әрқайсысы үшін он екі жүзімді жеп, әр түйірін жеген сайын бір тілек тілейді екен. Бұл дәстүрді 1909 жылы Аликанттағы шарапшылар қоймалардағы артық жүзімді азайту үшін ойлап тапқан. Кейіннен дәстүр Мексика, Эквадор, Сальвадор, Боливия, Венесуэла, Коста-Рика, Перу, Колумбия, Пуэрто-Рико, Никарагуа сияқты испан тілді елдерде таралып кеткен.

Шотландияда жылдың соңғы күнгі мерекесі хогманай деп аталады. Оның аясында достар немесе туыстар бір-біріне виски түріндегі сыйлықтар беріп, кейде көмір кесектерін қолға ұстап қонаққа барады. Жаңа жылдың бірінші күні Шотландияда қарашашты ерлер үлкен сұранысқа ие. Мұнда олар жаңа жылдың бірінші күні баспалдақтан аттаса бақыт әкеледі деп сенеді.

Сан миллион адам сиқыр күтетін жаңа жылға ғана жарасатын қызықтар осындай.