Керуен көшкен кеш

Апақ-сапақ уақыт. Мұндайда үлкендер ұйықтауға, себепсіз ойнауға, көше кезуге болмайды деуші еді. Бұл Айжан үшін түкке тұрғысыз аңыз ғана болатын. Солай ауылды жағалай добымен олай да бұлай ойнап жүріп, шет жаққа қалай келгенін білмей қалыпты. Айдала. Ауылдың соңы осымен бітеді екен. Қызық, тау-тау болған шегеқұмның төбесінде гуілдете біреулер кетіп бара жатыр. Қаз-қатар тізілген түйе. Арқаларында ауыр-ауыр заттары бар. Бірақ адамы көрінбейді. 5-6-ау, тіпті 10-нан аса түйелер легі ұзыннан, бірінен соң бірі кетіп бара жатыр. Қызықтап ізінен ерді. Сағым секілді жеткізер емес. Кеш те батқаны сол, кері қайтқан Айжан жүгіре барып анасына айтты.

– Апа-ау, ауыл сыртынан үлкен-үлкен түйелер бірінен соң бірі тізіліп кетіп бара жатыр. Ол не? – деп сұрады қыз. Шешесі біраз шошып қалса керек, жалма жан «піссімілләсін» айтып:

– Қарағым-ау, кеш бата неге ауыл сыртына шықтың? Ол апақ-сапақ уақытта жүретін қауіпті құбылыс – керуеннің көшуі ғой. Сәл болмағанда сені ертіп әкетуші еді, – деді дауысы дірілдей.

Бұл көш тек кешқұрымда сағымдай боп елестейтін. Оны көрген ауыл адамдары да аз емес. Ал Айжан болса осындай беймезгіл уақытта далада жүрмейтін болған.

Жақын маңда бір оқиға орын алып еді. Жас түскен келін кеш бата есік алдына су төгуге шығады. Шелегін көтерген бойы тысқа шыққан келін екінші қайтып үйге кірмейді. Ұшты-күйлі жоқ. Ауылда оны көргендер де кезікпейді. Арада жылжып жылдар, сырғып айлар өтеді. Алыстан бір келіншектің бойы көрінеді. Сөйтсе, осыдан 5-6 жыл бұрын жоғалып кеткен жас келін екен. Құдды жаңа ғана кетіп, дым болмағандай шелегін ұстап келе жатқандай.

Ауылдағы молдаға апарып, ол келіншектен барлығын сұрай бастайды. Ештеңеге пәрменсіз болған келін тіпті «а» деп ауыз ашуға әлсіз еді. Молданың айтуынша, кешқұрым су төгуге шыққан жас келін көшіп келе жатқан жындардың керуеніне тап болған. Олармен ілесе кетіп, керуен қайта айналып келгенде түскен екен. Адам сенгісіз жағдай. Бірақ аңыз әңгіме болып қалған мына оқиға да соған саяды.

Бір шалғай ауылдық жерде, ертеректе болған оқиға екен. Қыз бен жігіт үйленіп ұлан-асыр той жасапты. Отыз күн ойын, қырық күн тойын өткізіп абыр-сабыр адам аяғы басылыңқыраған кешкі апақ-сапақ мезгіл болса керек. Жас келін отауынан шығып дәретке шықпақ болыпты. «Бұл жердін қыр-сырын білмейсің» деп қасына күйеуі де ере шығады. Жеке отаудан сәл әрігерек бір түп шеңгелдің түбіне қарай жас келін шапанды желең бүркеніп алып кете барады. Ақ көйлегінің етегі жер сызып бұраңдап бара жатқан келіншегіне сыртынан сүйсіне қарап күйеуі шеттеп қала береді.

Сол мезетте кеште қоюланып ай туады. Шеңгел жақтан үп еткен сыбыс жоқ. Күйеуі дыбыс береді. Тым-тырыс. Сәл тың тыңдап, «ал мен бара жатырмын» дейді. Үн жоқ. Жігіт ақырындап бір түп шеңгелге жақындайды. Келсе жан баласы жоқ екен. Жана ғана көз алдында құманын алып дүзге кеткен келіншегі құмға сіңгендей ғайып болыпты. Жігіт аттандап ауылды басына көтереді. Бүкіл ауыл боп ат тұяғы жетер жерге дейін келіншекті іздей бастайды. Келіншектің ауылына хабаршы шабады. Бүкіл ел-жұрт аяғынан тік тұрып іздеу салады. Ұшты-күйлі бір дерексіз кетеді. Көрдім, білдім деген жан болмайды...

Арада жылдар өте береді. Келіншектен бір хабар жоқ, жұрттар сан-саққа жорып бұл оқиғаның ізі суып күдерлерін үзе береді. Неше жаз, неше күз өтеді. Бір күні кеш қоюланып түн түнегі түсе бастағанда сол ауылға алыстан баяу жылжыған бір бейне жақындай түседі. Алғашқыда оны ешкім байқамайды. Тек түннің түнегін əппақ ай қуып айнала ағараңдай көрінгенде ғана сыртта шаруасымен жүрген бірен-саран адам сұлбаны байқайды. Жақын маңда жаяу адам келетіндей ауыл да жоқ. Жұрт жиналып «бұ кім екен жапан даладан келе жатқан?» деп жалғыз адамды күтеді.

Жолаушы жақындағанда жұрт гу ете қалады. Жапырлап жол ашып лəм-мим деуге халдері келмей аңырап қалады. Басына шапанын бүркеніп, ақ көйлегінің етегі жер сызып, қолында құманы бар бұл – жоғалып кеткен келіншек еді. Тап бір жаңа ғана түзге шығып келгендей асықпай өз отауына енеді. Оң босағаға тізе бүге беріп «уф-ф» деп терең демін шығарады да бір жағына қарай қыйсайып құлай береді. Сол құлағаннан ол есін жимастан үш күннен соң бақилық болады. Қыздың əкесі қолынан келгенін аямай қызын тірі алып калғысы келіп бар тəуіп бақсы-балгерді жинайды. Еш қайран болмаған екен. Көпті көрген атағы жер жарған молда:

«Менің пайымдауымша, бұл қыз күн мен түннің алмасу сəтінде көшіп бара жатқан перінің көшіне тап болған сияқты. Күнмен жағаласып ұйықтама, күн батарда жас келіншек суға бармасын, жалғыз түзге шықпасын деген ырымдар бекер емес. Күн мен түн алмасарда перілер əсіресе белсенді болады екен. Бұл сондай періге соқтығысып калған сияқты. Көшкен перілер өздерімен ілестіріп кеткен. Енді бұл бұ дүниелік адам емес» деген екен.