Қазақстан бюджеті: рекордтық салық түсімі қарызды шешпеді

2025 жылдың тоғыз айының қорытындысы бойынша Қазақстанның фискалдық жүйесі салық түсімін рекордтық деңгейде 15,5% (+2,6 трлн теңге) арттыра алды. Бұл экономиканың жандануымен және әкімшілік басқарудың жақсаруы нәтижесінде мүмкін болды, деп хабарлайды Zakon.kz.

Салық рекордын кім қамтамасыз етті?

Қазақстандық қаржы мамандары қауымдастығының дерегі бойынша, қаңтар–қыркүйек айларында жалпы салық жинағы 19,1 трлн теңгені құрады. Бұл бірнеше макроэкономикалық фактордың нәтижесі болды: ЖІӨ өсуінің жеделдеуі, девальвациялық әсер (теңгенің 13,4%-ға әлсіреуі) және салық базасының кеңеюі.

Орталық бюджет (ОБ). Негізгі өсім (+1,8 трлн теңге) ҚҚС (+727 млрд теңге) және Кіріс салығы (+713 млрд теңге) есебінен қамтамасыз етілді, бұл іскерлік белсенділік пен ішкі тұтынудың жанданғанын көрсетеді. Сонымен қатар мұнайдан алынатын кедендік баж өсімі өндірісті арттыруға байланысты қосымша әсер берді.

Жергілікті бюджеттер (ЖБ). ЖБ кірістері тұрақты өсімді көрсетті, бұл құрылымдық өзгерістермен байланысты: жұмыспен қамтудың артуы, жалақының өсуі және әлеуметтік салық ставкасының көтерілуі. Бұл тенденция өңірлердің фискалдық дербестігін арттырып, шағын және орта бизнесті салық базасына қосып отырғанын растайды.

Шығындар өсімнен асып түсті

Фискалдық жағдайдағы басты проблема – кірістер мен шығындар арасындағы теңгерімсіздік, мұнда шығындардың өсімі түсімнен әлдеқайда жоғары.

Республикалық бюджет шығындары 7,6% (+1,3 трлн теңге) өсті. Оның 94%-ы әлеуметтік салаға, өңірлерге трансферттерге және ең алаңдатарлығы – мемлекеттік қарызды қызмет көрсетуге (+330 млрд теңге) кеткен.

Жергілікті бюджет шығындары әлдеқайда жылдам – 15,7% (+1,6 трлн теңге) өсті. Бұл өсім мақсатты бағытта:

Білім беру: +538 млрд теңге

ТКШ (тұрғын үй-коммуналдық қызмет): +306 млрд теңге

Қаржылық активтерді сатып алу: +264 млрд теңге

favicon

adidas.kz

Толығырақ

Бұл көрсеткіштер өңірлер қосымша қаражатты әлеуметтік қажеттіліктер мен инфрақұрылымға бағыттап отырғанын көрсетеді, бұл жергілікті экономика үшін оң сигнал болып табылады.

Ұлттық қорда не болып жатыр?

Жалпы шығындардың кірістен 5,8 трлн теңгеге асып кетуі үкіметті агрессивті қарыз тартуға мәжбүр етті.

6,5 трлн теңге көлемінде жаңа қарыз алынған. Жылдық жоспардың 75%-ы дерлік пайдаланылғанын ескерсек, қалған тоқсанда тағы 2,2 трлн теңге тарту қажет. Бұл болашақта қарыз жүктемесін және мемлекеттік қарызды қызмет көрсету құнын арттырады.

Ұлттық қорға түсетін салық түсімдері (-5%, немесе -153 млрд теңге) әлемдік мұнай бағасының төмендеуімен байланысты. Сол уақытта бюджеттің Ұлттық қордан алған трансферттері (4,2 трлн теңге) қор түсімінен 1,4 трлн теңге артық болды.

Ұлттық қор активтерінің өсуі тек инвестициялық табыс есебінен (шамамен 6,5 млрд доллар) жүзеге асты, бұл оның балансын фискалдық түсімдерге емес, жаһандық қаржы конъюнктурасына тәуелді етеді.

2026 жылы жоспарланған Ұлттық қор трансферттерін қысқарту тәуелділікті азайту және бюджет кірісін тұрақтандыру стратегиясына сәйкес. Алайда бұл қадам мұнай емес кірістерді тиімді мобилизациялауды қажет етеді.